Kolay Bir Yazılım Yanılgısı: Tarihe Geçen 6 Bug

Bilgisayar kullanıcıları hayli yaygın olan bug sözüyle en az bir kez karşılaşmıştır. Bilgisayar programlarında, çeşitli yazılımlarda ve bilhassa oyunlarda gördüğümüz buglar, genelde ortaya çıkan küçük çaplı yazılım kusurlarına denir ve küçük düzenlemeler yahut güncellemelerle ortadan kaldırılabilir. Pekala bu tıp buglar sadece oyunlarda bulunup küçük yanlışlara mı yol açıyor? Karşılık hayır.

Bu içeriğimizde sizler için internet tarihine geçen, yıkıcı tesirleri olan bug örneklerini derledik. Listenin ortasında felaket olarak isimlendirilebilecek bug örneklerinin yanı sıra hayli farklı ve komik örnekler de bulunuyor. Dilerseniz lafı daha fazla uzatmadan tarihe geçen bug örneklerine birlikte göz atalım.

Dünya tarihine geçen 6 bug örneği:

• Ariane 5 roketinin havaya uçması
• Çok dozda radyasyon yayan Therac-25
• Dakikalar içinde kaybedilen 460 milyon dolar
• Amerikan üssünde patlayan füze
• Mars Climate Orbiter kazası
• Bilgisayar tarihindeki birinci bug

Ariane 5 roketinin havaya uçması:

NASA, 4 Haziran 1996’da fırlatılması planlanan Ariane 5 uzay aracını kodlarken, Ariane 4 roketinin kodlarını kopyalayarak bir kusur yaptığının farkında değildi. O gün fırlatma için geri sayım yapıldı ve roketin motorları ateşlenerek kalkış başladı. Hızlanarak yoluna 37 saniye boyunca devam eden Ariane 5 roketi o saniyeden sonra yanlış tarafa hakikat 90 derece dönmeye başladı. Bu durum, roketin kendini imha etme düzeneğini tetikledi ve uzay aracı, dünyanın en değerli havai fişeği olarak akıllara kazındı.

Bu kaza, NASA’ya aşağı üst 370 milyon dolara mal oldu. Tarihteki en kıymetli yazılım yanlışlarından biri ortasına giren bu kazanın sebebi, yazılımda oluşan bir bugdı. Bu bug, milyarlarca potansiyel kıymeti temsil edebilen 64 bit değişkeni, yaklaşık 65 bin paha alabilen 16 bit değişkene sığdırmaya çalışmasına sebep oldu. Roketler hızlandıkça kodlarda ortaya çıkan bu bug işleri sarpa sardırdı ve roket patladı.

Çok dozda radyasyon yayan Therac-25:

Therac-25 olarak bahsedilen makine, kanser hastalarının tedavisinde kullanılmak yapılması için tasarlanmıştı. Evvelki modelini temel alan Therac-25’te “geliştirilmiş” bir terapi sistemi bulunuyordu ve bu sistem iki farklı cinste radyasyon yayabiliyordu. Birincisi, düşük güçte elektron ışını (beta parçacıkları), bir oburu ise çok daha güçlü elektronlar yayan X ışınları.

Therac-25, X ışınlarını elektron tabancası ve hastanın ortasında bulunan metal bir plakayla parçacıkları çarpıştırarak tedaviyi uyguluyordu. Bir başka geliştirme ise Therac-20’de güvenlik tedbiri olarak bulunan elektromekanik güvenlik kilitlerinin yazılımsal güvenlik tedbirleriyle değiştirilmesiydi. Ne yazık ki gelişim olarak görülen bu yanılgı, Therac-20’nin kodlarında bulunan lakin fark edilemeyen yanlışın Therac-25’te ortaya çıkmasına sebep oldu.

Race condition olarak bilinen bir kusur, Therac-25’in yüksek güç modunda çalıştırılmasına sebep oldu. Operatörlerin bilmediği şey ise aygıtın bu modda çalıştığıydı, münasebetiyle metal plakayı yerine koymadılar. Bu bug yüzünden yaklaşık 5 hastanın ağır dozda radyasyon sebebiyle hayatını kaybettiği raporlandı. Öteki hastalar ise önemli bir halde yaralanarak tedavi altına alındı.

Dakikalar içinde kaybedilen 460 milyon dolar:

Yazılım denen bahsin üstünde çok fazla baş yorulması gerektiğini ve en ufak bir kusurun bir şirkete mal olabileceğini gösteren bir olay ile karşı karşıyayız. Knight Capital Group, 1 Ağustos 2012’de yeni bir yazılım güncellemesi yapma kararı aldı. Yaptıkları yazılım güncellemesiyle otomatik olarak stok alım satımı yapmayı planlayan şirket bir anda kendisini hiç ummadığı halde iflasın eşiğinde buldu.

Saat 09.00 sularında New York Borsası süreçler için açıldı ve Knight Capital’ın birinci perakende yatırımcısı varlıklarını satın almak yahut satmak için talimat verdi. Sadece 45 dakika sonra Knight Capital’ın sunucuları 4 milyon süreç gerçekleştirdi ve şirkete 460 milyon dolar kaybettirerek iflasın eşiğine getirdi. NYSE’deki kimi paylar %300’ün üzerinde arttı. Bunun sebebi, öteki firmaların algoritmaları Knight Capital’ın bu yanılgısını sömürmeye başladı.

Amerikan üssünde patlayan füze:

1991 yılının şubat aylarında gerçekleşen Körfez Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri’nin Suudi Arabistan’ın Zahran kentindeki üssünde bir patlama yaşandı. Al Hussein Scud ismi verilen kısa menzilli bir balistik füze maksadını tutturmayı başararak Amerikan üssünde patlamıştı. Patlamanın sebebi ise üste bulunan anti balistik füze sisteminin yanlışsız çalışmamasıydı.

Yapılan sorgulamaların ve araştırmaların sonucunda patlama sebebinin üste bulunan anti balistik füze sisteminin bir yazılım kusuru yüzünden ateşlenmemesi olduğu anlaşıldı. Orta uzaklık havadan gelen füzeleri yok etmesi gereken MIM-104 Patriot, 100 saati aşkın müddettir çalışıyordu ve geçen her saatte dahili saat birkaç milisaniye ileri gidiyordu.

Bir insan için inanılmaz küçük olan 0,33 saniye, Al Hussein füzesini takip etmek için yapılan bir sistem için inanılmaz büyük bir küsurdu. MIM-104 Patriot, havada bir cisim olduğunu algılamayı başardı lakin bug yüzünden cismi takip edemedi ve bunun bir füze olduğunu anlayamadı. Engellenemeyen füze yüzünden üste bulunan 28 asker hayatını kaybetti.

Mars Climate Orbiter kazası:

1998 yılında fırlatılan Mars Climate Orbiter uzay aracının emeli, Mars’taki iklimi denetim etmek ve dünyaya iletmekti fakat ne yazık ki kodlarındaki bir bug yüzünden bu misyonu hiç tamamlayamadı. Birkaç ay boyunca uzayda yoluna devam eden Mars Climate Orbiter, yönlendirme kusuru yüzünden tahrip oldu.

Uzay aracını Dünya üzerinde denetim eden ekipler, imperial ünitesi parametrelerini kullanıyorlardı. Uzay aracının yazılımı ise hesaplamaları metrik sisteme nazaran yapıyordu. Bu yanlış kodlama yüzünden Mars Climate Orbiter olması gerektiği rotadan saptı ve çarpışma yaşadı. Bunun sonucunda ise Mars atmosferinde çok fazla sürtünme yaşayan araç tahrip oldu.

Bilgisayar tarihindeki birinci bug

Bilgisayar yanılgılarında kullandığımız bug sözünün nereden geldiğini biliyor musunuz? Tarihe geçen birinci bilgisayar bugı, gerçek bir böceğin bir bilgisayarın içine girmesiyle ortaya çıktı. 9 Eylül 1947 tarihinde gerçekleşen bu olay, böceği bulan kişinin rapor defterine bilgisayar sisteminde birinci kez bir bug bulunduğunu yazmasıyla tarihe geçti. Bir güve, Amerikan Donanması’na ilişkin Harvard Mark II isimli bilgisayarın içine girerek fonksiyonunu bozmuştu.

Bug sözü birinci sefer o vakit kullanılmamıştı lakin Harvard Mark II’de böceği bulan şahısların bu kelimeyi raporlara geçirmesi, bugün bilgisayar ve yazılım yanılgılarında bug sözünü daha çok kullanmamıza sebep oldu. Bu olay biraz dalga konusu oldu lakin vakit geçtikçe bug sözü bilgisayar ve yazılım yanılgılarının ortaya çıkmasıyla daha yaygın hale geldi. Hasebiyle fotoğrafta gördüğünüz böceğe, bugün karşımıza çıkan tüm bugların anası diyebiliriz.

İnternet tarihine geçen 6 bug örneğini derlediğimiz içeriğimizin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Dilerseniz bug ne demek, birinci olarak ne vakit ortaya çıkmıştır sorularına yanıt verdiğimiz içeriğimize buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. Şayet sizlerin de daha evvel karşılaştığınız bu cins bug örnekleri varsa yorumlar bunları bizlerle paylaşabilirsiniz. Bu ve bunun üzere içeriklerimizin devamı gelecek. Kaçırmamak için bizleri takipte kalın.