İnternet Tarayıcıları Nasıl Çalışır?

İnternet tarayıcıları her gün tekraren kullandığımız uygulamaların başında geliyor. Adres çubuğuna bir internet sitesinin ismini yazıyoruz ve istediğimiz site birkaç saniyede karşımıza çıkıyor. Bu kadar kolay çalışıyor üzere görünen internet tarayıcıları aslında hayli karmaşık çalışma prensiplerine ve saniyeler içinde mucizeler yaratan alt sistemlere sahip eserler.

Microsoft Edge, Google Chrome, Mozilla Firefox, Safari ve Opera dünyada en çok kullanılan ve internet trafiğinin %95’inin yoğunluğunu taşıyan internet tarayıcıları. Kullanıcı arayüzleri hayli farklı görünse de tüm internet tarayıcıları benzeri prensiplerle çalışıyorlar. Sizin için internet tarayıcıları nasıl çalışır sorusunu yanıtladık ve bilmeniz gerekenleri en kolay biçimde açıkladık.

İnternet tarayıcıları nasıl çalışır?

Bir internet tarayıcısı, adres çubuğuna yazılan URL (bağlantı, link) bilgisini kabul eder, URL kaynağını çağırır, kaynaktaki içerikleri işler ve kullanıcı için manzaralar. İnternet tarayıcıları için kaynak ve kullanıcı ortasındaki bir köprü demek yanlış olmaz.

Buna nazaran internet tarayıcılarının çalışma prensibini dört temel kategoride kıymetlendirebiliriz: URL kaynağını kabul etmek ve çağırmak, kaynağı işlemek ve yönlendirmek, kaynağı kullanıcı için görüntülemek, kaynaktan alınan içeriği depolamak. Dört kategorinin her biri farklı alt sistemler ile birlikte çalışırlar.

Kaynağı çağırmak:

İnternet tarayıcınızın adres çubuğuna yazdığınız link yani URL bilgisinin ilişkin olduğu kaynaktaki içerik geniş bir ağ katmanının içinde bulunmaktadır. Kullanıcı, URL bilgisini yazdığı ve arama tuşuna bastığı vakit internet tarayıcısı ağ katmanı içinden HTTP / FTP protokollerini kullanarak kaynağı çağırır. 

Oluşturma altyapısı olarak isimlendirilen bir alt sistem aracılığıyla kaynaktaki içeriğe ilişkin bilgiler bayt boyutunda internet tarayıcısına gelmeye başlar. İnternet tarayıcısı, kaynak internet sitesindeki birtakım dataları daha sonra kullanıcının daha kolay ulaşabilmesi için önbelleğine alır. 

Kaynağı işlemek:

Sürece motoru:

URL bilgisi ile ağ katmanından kaynaktaki bilgileri çağıran internet tarayıcıları, kullanıcı için aldığı dataları işlemeye başlar. Kaynağı işlerken kullanılan üç farklı alt sistem bulunmaktadır. Bunlar; sürece motoru, JavaScript motoru ve arkayüz sistemidir.

Sürece motoru ağ katmanından alınan kaynaktaki bilgileri işler ve görünür hale getirir. Sürece motoru temel olarak HTML, XML ve görsel belgeleri işliyor. Her internet tarayıcısı farklı bir sürece motoru kullanabilir. Google Chrome ve Opera Blink, Mozilla Firefox Gecko, Microsoft Edge EdgeHTML, Safari ise WebKit sürece motorunu kullanıyor.

Sürece motoru kaynaktaki kodu DOM ağacı olarak isimlendirilen görünür objeye çevirir. DOM ağacı kaynaktaki dataların en temel halidir. Öbür alt sistemlerin de yardımıyla bu ağaç CSS özelliklerini, renkleri, art planı gösterir bir hale gelir. 

JavaScript motoru: 

Sürece motoru HTML, XML ve görsel üzere kolay evrakları işleyerek DOM ağacını oluştururken JavaScript motoru JavaScript kodunu işler ve görüntüleme sürecini baştır. Elbette tüm bu süreç boyunca arkayüz sistemi veritabanını yönetir, sunucu ayarlamalarını yapar ve sistemin en verimli halde çalışmasını sağlar.

Her internet tarayıcısı farklı bir JavaScript motoru kullanabilir. Google Chrome Chrome V8, Safari JavaScriptCore, Mozilla Firefox SpiderMonkey, Microsoft Edge ise Chakra JavaScript motorunu kullanıyor. 

JavaScript motoru, bellek yığınında JavaScript datalarını işlerken davet yığınında yapılan süreçleri düzenler. JavaScript motoru bu iki yığında dataları getirme ve düzenleme, dataları ve sürece müddetlerini tahlil etme, süreci optimize etme, çöp bilgileri toplama üzere temel süreçleri yerine getirir. Google’a ilişkin olan Chrome V8 JavaScript motoru çöp bilgileri toplama sürecini en başarılı formda yapan motorlardandır.

Kaynağı görüntüleme:

Kaynağı görüntüleme kategorisi, kullanıcının kaynak ile karşılaştığı noktadır. URL bilgisi ile ağ katmanından çağrılan datalar sürece motorları tarafından işlendi ve sıra kullanıcının kaynağı görüntülemesine geldi. İnternet tarayıcıları bu noktada arayüzleri ve tarayıcı motorlarını kullanıyorlar.

İnternet tarayıcıları tarafından kullanıcıya sunulan arayüzler, kullanıcıların kaynak datalarını denetim etmesini sağlar. Adres çubuğu, ileri ve geri butonları, kaydetme, açma ve kapama butonları ve kaynak datalarının görüntülendiği ana ekran internet tarayıcılarının kullanıcı arayüzleridir. Bu bahiste rastgele bir standart olmadığı için her internet tarayıcı özel olarak tasarlanmış bir arayüz kullanabilir.

Tarayıcı motoru alt sistemi, sürece motoru ve JavaScript motoru tarafından işlenen datanın kullanıcı tarafından görüntülenmesini ve internet tarayıcısının kullanıcı tarafından denetim edilmesini sağlayan alt sistemdir. Yani, kullanıcının kaynak ile birebir etkileşime girmesini sağlayan sistemdir tarayıcı motoru.

İçeriği depolamak:

Her internet tarayıcısı kaynaktaki içeriklerin görüntülemesi sırasında kaynağa ilişkin kimi dataları depolamak için hudutlu bir bilgi depolama kapasitesine sahiptir. Burada kaydedilen bilgiler, ağ katmanı ile temasın kopması durumuna karşı internet tarayıcısının arayüzüne alınan bilgiler ve kullanıcının kaynağa bir sonraki sefer daha kolay ulaşması için önbelleğe alınan datalardır. 

İnternet tarayıcılarının depoladığı bilgiler ortasında mahallî belgeler, oturum bilgileri, çerezler, WebSQL dataları, IndexedDB evrakları, AppCache bilgileri ve hizmet belgeleri üzere datalar vardır. Depolanan bu bilgiler arayüzde bulunur ve ağ katmanı ile bağlantı kesilmesi durumunda bile kullanıcı tarafından görüntülenmeye devam eder.

Lokal evraklar ve oturum bilgileri genel olarak JavaScript objelerinin anahtarlarından oluşur. Bu datalar özel olarak temizlenmediği sürece internet tarayıcısının depolama alanında saklanmaya devam eder. Depolama sonları ortalama olarak obje başına 5 MB, site başına ise 50 MB olarak belirlenir.

Çerezler, kaynak tarafından gönderilen anahtar bilgilerdir. İstemci ve sunucu ortasında alışveriş edilirler. Çerezler, performans konusunda kimi ıstıraplar yaratsalar bile zımnilik ve güvenlik üzere hususlarda ehemmiyet taşırlar. WebSQL dataları, IndexedDB evrakları performans için gereklidir. Hizmet belgeleri ise Google’ın internet sitesi datalarını çevrimdışı kullanması için kullanılan bir yoldur.

Özetle, internet tarayıcıları nasıl çalışır?

İnternet tarayıcılarının çalışma prensibini ve karmaşık alt sistemlerini özetlemek gerekirse; internet tarayıcıları adres çubuğuna yazılan URL bilgisi ile ağ katmanında bulunan kaynağa ulaşır, kaynaktaki datalar arkayüz sisteminin yardımıyla sürece motoru ve JavaScript motoru tarafından işlenerek görüntülenir hale gelir, işlenen datalar internet tarayıcısının kullanıcı arayüzünde depolanır ve tarayıcı motoru sayesinde kullanıcı tarafından görüntülenerek denetim edilir.

Sizin için internet tarayıcıları nasıl çalışır sorusunu yanıtladık ve bilmeniz gereken ayrıntıları en kolay formda açıkladık. Tek dokunuşla kolaylıkla internet dünyasını önümüze seren internet tarayıcılarının çalışma prensibine ve karmaşık alt sistemlerine şaşırmamak elde değil.