Çöpçatanlık Uygulamaları Bağımlılık Yaratıyor Olabilir mi?

Çöpçatanlık uygulaması deyince elbet ki akla birinci gelen uygulama olan Tinder’ın çıkışının üstünden tam 7 sene geçti. Uygulama, yayınlanmasının birinci iki yılında günlük 1 milyar kaydırma sayısına ulaştı. Bir öteki tanınan uygulama olan Bumble’ın global marka yöneticisi de uygulamanın, 26 milyon kullanıcıya eriştiğini ve onaylanmış 20 bin evliliğe aracı olduğunu söz etti.

Tinder, birinci çıktığı günlerden bu yana birçok tenkit aldı ve bunların hepsinin olumlu olduğunu söylemek pek de mümkün değil. Birçokları romantizmin öldüğünü tez etti. Vanity Fair’de yayınlanan makalede Nancy Jo Sales, “buluşmaların kıyametini” başlattığını söz etti.

Uygulamaların tesirleri

New Mexico Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmanın bulgularına nazaran çevrim içi araçlar vasıtalarıyla buluşmalar, arkadaş vasıtasıyla buluşmalara yetişmiş durumda. Araştırmaya nazaran ABD’deki çiftlerin %39’u birinci irtibatlarını uygulama vasıtasıyla gerçekleştirmiş.

Alışılmış ki bu uygulamaların yalnızca olumlu tesirleri bulunmuyor. Journal of Social and Personal Relationships’de yayınlanan bir araştırmaya nazaran, bu usul uygulamaları kullanmak zorunda kalanlar birinci durumlarına nazaran daha yalnız hissediyorlar. Bu durum, bilhassa düşük özgüvene sahip beşerler için epey makûs bir hale geliyor.

Londra merkezli bir eşleşme servisi olan Mutual Attraction’ın kurucusu olan Caroline Brealy, genç müşteri sayılarında epeyce büyük bir artış olduğunu lisana getiriyor. İnsanların, çevrim içi tecrübelerden sıkıldığını söz eden Brealy, çevrim içi uygulamaların bilakis eşleştirme yapan bireylerin size geri dönüş sağladığını söyledi.

Bağımlılık ve oyun tesiri

Toplumsal medya bağımlılıkları üzerine birçok tartışma hali hazırda dönüyor lakin Tinder, Bumble vb. uygulamaların kaydırma merkezli sistemleri da bu çatı altında incelenebilir. Bu uygulamalara en sık gelen tenkit, buluşmayı “oyunlaştırıyor” olması.

Uygulamaların, kullanıcıların önüne sayısız profil yığması ve bu yığınların “evet” yahut “hayır” diyerek geçilmesi bir müddet sonra acayip bir oyun hissine bürünüyor ve artık bir partner ya da bir sevgili arayışından çıkıyor.

Ayrıyeten bunu destekleyen araştırmalar da bulunuyor. Journal of Social and Personal Relationships’teki araştırmanın müellifi Katy Coduto, kaydırmayı sonlandırmanın bağımlılık tesirini azaltabileceğini tabir ediyor. Aslında Tinder, kullanıcılarına 100 beğeni hududu koysa da Tinder Gold üzere üyeliklerle bu hudut çok rahat bir halde aşılabiliyor.

Tinder’ın bağımlılık tesiri yaratması pek de şaşırtan değil zira kumar ve baht oyunlarıyla misal bir mekanizmayı kullanıyor. 2018 yılında çekilen bir belgeselde konuşan Tinder’ın kurucusu Jonathan Badeen; algoritmasının, lisans öğrencisiyken öğrendiği davranışsal güçlendirme psikolojisinden esinlendiğini itiraf etmişti. Hiç beklemediğiniz bir anda gelen kazanım, arayış gereksiniminizi güçlendiriyor ve daima olarak kaydırmaya devam ediyorsunuz.

Sorun yalnızca algoritmada değil

İnsanların aradıklarını bulamamalarının tek sebebi uygulamaların ya da sitelerin bu türlü tasarlanmış olmasından da kaynaklanmıyor doğal ki. Match.com’un 2005’ten bu yana bilimsel danışman şefi olan biyolojikal antropolog Helen Fisher, aslında sorunun ne yaptığımızı bilmememiz olduğunu tabir ediyor. “Bu yeni bir teknoloji ve hiç kimse bize nasıl kullanacağımızı söylemedi” diyen Fisher, “Bunlar buluşma siteleri değil, tanıtma siteleri. Yapabilecekleri tek şey aradığınız özellikteki bireyleri size sunmak. Uygulamaların yapabileceği tek şey bu.” diyor. Yani şayet ki birileri sizi görmezden geliyorsa yahut palavra söylüyorsa bu teknolojik bir sorun değil bu insanların bir sorunu.

Fisher’ın önerisi ise dokuz bireyle konuştuğunuzda hesabınızı kapatmanız. Bundan daha fazlası ve bilişsel olarak yapılan çok yüklemeler romantik tükenmişliğe sebep oluyor. Şayet ki bu da işe yaramadıysa uygulamaları büsbütün kaldırın. Beşerlerle parkta, cafede tanışmaya çalışın yahut bir arkadaşınıza sizinle tanıştırabileceği biri olup olmadığını sorun.

Pekala bu da işe yaramazsa ne olacak? Bunlar da işe yaramazsa tahminen de tahliliniz hakikaten bu uygulamalardadır, kim bilir?