Türkiye, Netflix’e ‘Genel Denetim’ Getiren Birinci Ülke Oldu

2010’lu yılların başında, cebimizdeki ve evimizdeki internet standartlarının yükselişe geçmesi, TV izleme alışkanlıklarımızı kökten değiştirdi. Bu durum ABD’de insanların meskenlerine DVD ve CD gönderirken internet sitesinden kimi içerikler sunmaya başlayan Netflix’e de çok yaradı. Şirket kısa müddet içerisinde o denli süratli büyüdü ki bir Silikon Vadisi devi haline geldi. 2016’da apansız 130 farklı ülkede de hizmet vermeye başladı.

Bu atılım, büyük krizleri de beraberinde getirdi. Firmanın birdenbire 130 ülkede birden hizmete girmesiyle birlikte kimi tutucu tutuma sahip ülkelerin halleri çabucak belirli oldu. Asya ülkesi Endonezya’da devlet, Netflix’in yayıncılık siyasetlerini sert halde eleştirdi. Endonezya hükümetine bağlı -bir nevi ülkemizdeki Türk Telekom’un karşılığı- olan internet servis sağlayıcısı Telkom, Netflix’in içeriklerine sansür getirdi.

Lakin bu sansür, yalnızca Telkom’dan internet hizmeti alan aboneleri ilgilendiriyordu. Yani ülke genelinde kapsamlı bir kontrol teşebbüsü değildi. Netflix ne yapacağını şaşırdı. Ülkedeki aboneler, Netflix’te son derece az sayıda ve kalitesiz imaller görmeye başladılar. VPN servisleri “Netflix’i Amerika’da yaşıyormuş üzere izleyin” hizmetleri satmaya başladılar. Eninde sonunda Netflix, Telkom ile görüştü.

16 ay evvel, Netflix'in kurucusu Reed Hastings şu sözlerde bulunmuştu: “Biz Suudi Arabistan’da varız, Pakistan’da varız. Yani oralarda sorun çıkmayacak da Türkiye’de mi çıkacak?”

Netflix, internet yayıncılığında küresel çapta yükselen tek şirket değildi. Amazon da Prime hizmetiyle Asya ülkelerine giriş yapmış ve eş vakitli olarak o da problemler yaşamıştı. Hindistan, Endonezya üzere ülkeler, nüfus açısından değerli pazarlardı. Netflix ve Amazon, orta yolu bulmak için zihnisinir bir adım daha attı.

İçerikler, o ülkede yasaklara maruz kalmadan bir nevi otosansürle yayınlanacaktı. Yani Netflix, sorun yaşadığı ve yaşayacağı ülkeler için içeriklerini kendisi sansürleyecekti. O denli de oldu. Hindistan’da ülkenin dinine, lisanına ve bayrağına yönelik hakaret içeren, uygunsuz içerikler sansürlendi. Cinsellik, alkol ve küfür üzere ögelere dokunulmadı.

Cemal Kaşıkçı cinayeti, bir komedyen, Netflix ve Suudiler:

Suudi Arabistan’daki Netflix içerikleri zati sonluydu. Lakin bu durumun ülkedeki sansür uygulamalarıyla ilgisi yoktu. Netflix içerikleri zati ülke ülke değişiyordu. Platform, Suudilerle ortasını bozacak içerikleri esasen hiç yayınlamamıştı bile. ABD ve Suudilerin yakınlığını bilmeyen esasen yoktu. Ancak o sıralar, dünya Türkiye’yi de yakından ilgilendiren çok farklı bir olayla çalkalanıyordu.

Dünyaca tanınan Suudi kökenli gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018’de İstanbul’da öldürüldü. Cinayetin ardında, Suudi Prens Muhammed Bin Salman’ın olduğu bilinen bir ayrıntıydı. Aylarca tartışılan bu mevzu, ABD’de yaşayan ünlü Suudi komedyen Hasan Minhaj’ın dikkatini çekti. Netflix ile muahedesi bulunan komedyen The Patriot Act isminde politik güldürü programı hazırladı.

Programın 2. kısmında Hasan Minhaj, Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili Suudi hükümeti suçlayan nükteli göndermeler yaptı. Bunun üzerine Suudi Arabistan yetkilileri, programın yalnızca ikinci kısmını kaldırması için Netflix’e yaptırım uyguladı. Suudi bir komedyenin, en büyük şüphelinin ülkesindeki hükümet olduğu cinayetle ilgili telaffuzları, kendi ülkesinde sansürlendi.

Netflix Türkiye, otosansür ihtimalleri ve RTÜK:

1 Ağustos 2019 itibariyle yürürlüğe giren yasal düzenleme gereği ülkemizdeki Netflix ve gibisi platformlara RTÜK kontrolü gelecek. RTÜK, tespit ettiği içerikleri kaldırma yetkisine sahip olacak. Elbette Netflix içerikleri de çok suçsuz değil. Platform son yıllarda artan cinsellik, uyuşturucu ve şiddet temalarından ötürü ağır tenkitler aldı. Hatta kendi ülkesi ABD’de bile Netflix’in içerikleri tartışma konusu oldu.

Ülkemizdeki yasal düzenlemeler, Netflix’i tıpkı Hindistan üzere ülkelerde olduğu üzere bir “otosansür” uygulaması yapmaya zorlayabilir. Platform, RTÜK ile sorun yaşamadan içeriklerini Türkiye’deki standartlara nazaran düzenleyebilir. Bu türlü bir durumda, zati 200 – 250 bin bareminde olan Türk abonelerinin kıymetli bir kısmını kaybedebilir. Hatta korsana olan eğilim artabilir.

Türkiye, Netflix ve gibisi platformlara ait esaslı bir düzenlemeyi getiren birinci ülke oldu. Daha evvelce yapılan bu düzenlemeler, üstte okuduğunuz üzere yalnızca birtakım içerikleri ya da muhakkak bir internet servis sağlayıcısını ilgilendiriyordu. Türkiye’de ise yapılan yasal düzenleme, tüm internet yayıncılığı dalını, internette yayınlanan tüm TV ve sinema içeriklerini ilgilendiriyor.

TV neyse internet de o:

Türkiye, dünyanın en çok dizi izleyen ve dizi üreten ülkelerinden birisi. Geçtiğimiz hafta, Behzat Ç. örneği üzerinden size yerli yayın platformlarının değerini vurgulamıştık. Netflix’in kültürel pazarlama aracı olarak “Amerika” imajı sattığını esasen görmek sıkıntı değil. Fakat bu düzenleme ülkemizin yerli yayıncılarını da tesiri altına alıyor.

Bugüne kadar kısıtlamalar nedeniyle kan kaybeden Türk televizyonlarının dramını, artık internet yayıncıları da paylaşacak. Yani TV’de gördüğümüz neyse, internet platformlarında da birebir halde içeriklerle karşılaşacağız.

• Kaynaklar: Resmi Gazete, Reuters, BBC, Buzzfeed News, Variety, Washington Post