Uzman Psikolog Deniz Erden, toplumda sık görülen öğrenme zahmetine karşı uyardı

Uzman Psikolog Deniz Erden, toplumda sık görülen öğrenme zahmetine karşı uyardı

“Çocuğunuz harfleri birbirine karıştırıyorsa dislektik olabilir”

“Disleksiler harfleri ve heceleri karıştırıyor, yanlış yazıyor”

BURSA – Uzman Psikolog Deniz Erden, okuma ve yazma sürecindeki öğrenme zahmeti yani “disleksi”nin çocuklarda çok erken başladığına dikkat çekerek bu çocukların harfleri ve heceleri, bazen sağı ve solu birbirine karıştırdığını, imla ve noktalama yanlışları yaptığını söyledi. Bu durumun çocuklarının geleceğini olumsuz etkilememesi için anne baba ve öğretmenlerin belirtilere dikkat etmesini önerdi.

Acıbadem Bursa Hastanesi Uzman Psikolog Deniz Erden, toplumda epeyce sık rastlanılan, olağan zekaya karşın okuma ve yazma üzere hususlarda öğrenme zahmeti olarak bilinen “disleksi” hakkında kıymetli bilgiler verdi. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran disleksinin “yeterli zeka, sosyokültürel fırsatlar ve bireye uygulanan eğitime karşın verimli okuma hüneri kazanmada meydana gelen beklenmedik ve kalıcı başarısızlık” olarak tanımlandığını belirten Psikolog Erden nedenleri tam olarak aydınlatılmamış olmakla birlikte genelde doğum öncesi ve doğum sonrası beyin gelişimi sırasında tesirli faktörlere nazaran ortaya çıktığını söyledi. Bu faktörleri de “Genetik yatkınlık, yetersiz ve istikrarsız beslenme, gebelik sırasında geçirilen kimi hastalıklar ve bilinçsiz ilaç kullanımı, uzun ve sıkıntı doğum, plasenta anomalileri, doğumdan sonra bebeğin nefes almasındaki gecikme, geçirdiği ateşli hastalıklar” olarak söz etti.

Psikolog Erden, okul öncesi devirdeki dislektik çocuklarda görülen belirtilere dair “Konuşmada gecikme görülebilir. Birbirine yakın heceli sözlerde sesler karıştırılır (“Su” yerine “bu” gibi). Ayakkabıların bağlanmasında başarısızlık yaşanır. Sağ-sol karıştırılır. Bir iş yapılırken her iki el de kullanılır, kullanılacak el konusunda besbelli bir seçim yapılamaz. Alfabedeki harf ve seslerin öğrenilmesinde zorluk yaşanır. Vakit ve istikamet kavramları birbirine karıştırılır” diye konuştu.

“Genellikle d ile b ve p ile b üzere harfler birbirine karıştırılır”

Okul periyoduna gelmiş çocuklarda ise şu belirtilerin gözlemlendiğini söyledi: “Okuma geç ve sıkıntı öğrenilir. Yavaş ve kusurlu okunur. Yazı bozuklukları çok sık görülür. Matematikte zahmet çekilir. Çarpım tablosunu öğrenememe görülür. İmla ve noktalama kusurları yapılır. D ile b, p ile b harfleri karıştırılır. Okuduğunu anlamada sorun yaşanır. Okurken sık sık harfler karıştırılır (“dağ” yerine “bağ”, “sal” yerine “şal” vb.). Harflerin sırası karıştırılır (“kız” yerine “zık” yahut “ızk” vb.). Benzeri sözler birbirine karıştırılır (“incir” yerine “zincir”, “en” yerine “ne” vb.). Ayna imajı ile karşıt olarak yazmaya rastlanır. Birtakım sözler yanlış hecelenir, hece atlanır, heceler tersten okunur – yazılır. Sesli okuma sırasında vurgulamalar inişli – çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez. Lisan meseleleri görülür. Sayfa yanlış ve sistemsiz kullanılır, çizgiler ortasında yazmada zorluk yaşanır. Sözler çok yer kaplayacak formda aralıklı yahut birbirine çok bitişik yazılır. Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan harfleri yazmada zorluk yaşanır”.

“Yanlış bilinenler: Kızlarda disleksi daha çok görülür”

Disleksi hakkında çok fazla yanlış bilginin yayıldığına değinen Psikolog Erden, bu yanlışları “Disleksili bireyler ‘geriye okuma’ yaparlar. Erkeklerin kızlara oranla disleksi olma durumu fazladır. Sol el kullananların disleksili olma oranı daha fazladır. Başarılı bireylerin disleksili olma ihtimali yoktur. Disleksili bireylerin hepsi özel yetenekli bireylerdir. Zeka ile disleksi ortasında doğrusal bir alaka vardır. Disleksi toplumlarda ender görülen bir durumdur. Bir birey okuyabiliyorsa o disleksili olamaz. Okuma eğitimi başlamadan evvel bireydeki disleksi teşhis edilemez. Disleksi çocuklarda bulunur, yetişkinlerde bulunmaz. Disleksi yalnız medikal tedavi metotları ile tedavi edilebilir” biçiminde sıraladı.

“Anne babalar geç konuşma durumuna dikkat etmeli”

Okul ortamına gelmeden ve okuma tecrübesi ile tanışmadan evvel disleksinin teşhis edilemeyeceği konusundaki inanışların da yanlış olduğunu belirten Psikolog Erden, kelamlı lisan maharetleri kazanımlarında kahır yaşayan çocukların sonrası için disleksi riski taşıdığını söyledi. 12 aylık çocuklarda görülen zayıf söz alımı ve 18 ayda görülen zayıf söz üretiminin ileriki yaşlarda görülecek lisan gecikmesine işaret ettiğini vurgulayan Psikolog Erden, disleksili bireylerin ailelerindeki okuma zahmetleri araştırılarak bireylerin konuşmalarındaki gecikmeye; tekerlemeleri hatırlama ve konuşurken sıklıkla sözleri karıştırma üzere konuşma sorunlarına, vakit ve yer kavramlarını kullanmada, sayma ve rakamsal süreçleri öğrenmede külfet yaşamalarına dikkat ve ağırlaşma sorunları çekmelerine ve düşük benlik algısının varlığına bakılarak erken teşhis yapılabileceği konusunda anne babaları uyardı.

“Öğretmenin de velinin de farkındalığı çok önemli”

Erken teşhisin bu çocukların geleceğini etkileme açısından çok kıymetli olduğuna dikkat çeken Psikolog Erden, bu durumun çocukların yalnızca akademik hayatlarını değil, akademik başarısızlık nedeniyle psikososyal gelişimlerini de olumsuz etkileyeceğini lisana getirdi. Erken teşhisin, veli ve öğretmenlerdeki farkındalık ile mümkün olduğunun altını çizen Psikolog Erden, “Soruna yaklaşımda okul, aile, psikolog, psikiyatrist ve özel eğitim uzmanı işbirliği gereklidir. Çocuğun zahmet çektiği alana özel sözel, işitsel ve görsel eğitim metotları seçilmeli, özel geliştirilmiş bilgisayar programlarından yararlanabilir, yazarken klavye kullanımı üzere metotlar kullanılmalı, ayrıyeten bilgiyi ölçmede yazılı yerine kelamlı imtihan, çoktan seçmeli test üzere uygulamalara yer verilmelidir” dedi.