Teknoloji ve Toplumsal Medya ile Palavra Söylemek İlişkili mı?

Hepimizin zararsız beyaz bir palavrayla gitmek istemediği bir buluşmadan sıyrıldığı ya da toplumsal medya platformlarında, fizikî yahut şahsî fark etmeksizin olmadığı birisi üzere gözüktüğü vakitler illa ki olmuştur diye düşünüyorum. Pekala, irtibat kurmamız için binbir çeşit yol sunan teknoloji, birebir zamanda palavra söylememizi de kolaylaştıran yeri de hazırlıyor olabilir mi?

İnsanların birbirlerini kandırmaları ile teknoloji ortasındaki bağlantıyı birinci olarak 2004 yılında araştıran çalışmadan bu yana irtibat kurma yollarımız hayli değişti- mesela artık çoğumuz, telefonda sesli bir biçimde konuşmaktansa farklı medya platformları aracılığıyla mesajlaşmayı tercih ediyoruz. Lakin değişen tek şey bu değil. Gelin, palavra söylemek ve teknoloji bağlantısı, 2004 yılındaki çalışmadan beri ne derece değişmiş birlikte bakalım.

Bundan yaklaşık 20 yıl evvel sonuçlar nasıldı?

2004 yılında irtibat üzerine araştırmalar yapan Jeff Hancock ve çalışma arkadaşları; 28 öğrencinin bir hafta boyunca yüz yüze bağlantı, telefon, iletileşme ve e-posta yoluyla kurdukları toplumsal etkileşimlerin ve öğrencilerin her bir etkileşimde kaç sefer palavra söylediğinin raporunu tuttu. Elde edilen sonuçlar; en fazla palavranın sosyal interaksiyonlar esnasında, en az palavranın ise e-posta yoluyla söylendiği istikametindeydi.

Çalışma sırasında ortaya çıkan bulgular, Hancock’un “özellik tabanlı model” olarak isimlendirdiği sistem ile de uyumluydu. Bu sistem; insanların dertsiz bir halde karşılıklı olarak bağlantı kurup kuramadığı, iletilerin kısa olup olmadığı yahut bireylerin uzak olup olmadığına bakmaksızın, bireylerin en fazla nerede palavra söyleme eğilimi gösterdiğini varsayım edebilmekteydi.

Hancock’un çalışmasında, toplumsal etkileşim başına en fazla palavranın, tüm bu özellikleri bünyesinde bulunduran teknoloji aracı olan telefonda; en azınınsa insanların eşzamanlı olarak irtibat kuramadığı ve bildirilerin kaydedildiği e-postada gerçekleştiği ortaya çıktı.

Peki bundan yaklaşık olarak 20 yıl sonra sonuçlar nasıl değişti?

Toplamda 250 kişi ve yüz yüze, toplumsal medya, telefon, iletileşme, imajlı sohbet ve e-posta yoluyla bağlantı dahil olmak üzere yürütülen yakın vakitli yeni bir çalışmada, Hancock’un yapmış olduğu üzere bireylerin yedi gün boyunca kurduğu toplumsal etkileşimler ve söylediği palavralar kaydedildi. Tıpkı 2004 yılındaki çalışmada olduğu üzere, araştırmaya katılanlar en fazla palavrası, birbirlerinden uzak oldukları eşzamanlı ve kayıt altına alınmayan telefon ve manzaralı sohbet esnasında söyledi. En az palavra da e-posta yoluyla söylendi; lakin tuhaf bir biçimde irtibat formu başına düşen palavra sayıları arasındaki farklar epeyce azdı.

Bu sonuçlar için birkaç mümkün açıklama mevcut; lakin yapılan çalışmalar neden farklı medya ortamlarının farklı palavra oranlarına sebep olduğunu tam olarak açıklamak için şimdilik yetersiz. Birtakım medyaların palavra söylemeyi başkalarından daha çok kolaylaştırması mümkün. Telefon ve manzaralı sohbet üzere kimi medya araçları, palavra söylerken yakalanmamız halinde karşı taraftan gelecek olan reaksiyonun daha hafif olmasına neden oluyor olabilir. Beşerler belli toplumsal ilgiler için belli teknoloji biçimlerini kullandıklarından, aldatma oranları teknolojiye nazaran de farklılık gösteriyor olabilir. Mesela, e-posta ekseriyetle profesyonel ortamlar için kullanılırken; manzaralı sohbet çoğunlukla daha şahsî gayeler için kullanılır. Bu çalışmadan yapılacak en değerli iki çıkarım ise şu:

Birincisi, medya genelinde palavra söyleme oranlarında genel olarak küçük farklılıklar bulunuyor. Asıl kıymetli olan şey; birinin e-posta yahut telefon yoluyla palavra söylemesindense, palavra söylemeye olan eğilimidir. İkincisi ise, genel olarak palavra söyleme oranı düşük üzere duruyor. Birden fazla insan dürüst ki bu da, birden fazla kişinin dürüst olduğunu belirttiği ve sadece birkaç üretken yalancının olduğunu öne süren doğruluk-varsayılan teorisi (truth-default theory) ile dengeli.

2004’ten beri toplumsal medya, öteki beşerlerle etkileşim kurmak için kullandığımız birincil yer haline geldi. Yeniden de, çevrimiçi yahut teknoloji aracılığıyla irtibat kurmanın, nicelik ve nitelik olarak daha düşük toplumsal etkileşimlere yol açtığına dair yaygın yanlış algılama devam ediyor. Beşerler çoklukla etkileşim için teknolojiyi kullandığımız için dürüstlüğün elde edilmesinin daha güç olduğuna inanıyor ki bu algı bizi yalnızca yanlış yönlendirmekle kalmayıp birebir vakitte deneysel delillerle da desteklenmiyor. Sonuca gelecek olursak; yaşamakta olduğumuz bu dijital çağda palavra söylemenin eskiye nazaran daha yaygın olduğu inancı, elde edilen verilerle uyuşmuyor.