Finans Teknolojisi Olarak da Bilinen Fin-tek Nedir?

Fin-tek kavramı 21. yüzyılda birinci defa ortaya çıktığında, esaslı finans kuruluşlarının son kademe sistemlerinde kullanılan teknolojiyi tabir ediyordu. Bugün genel manada fin-tek, dijital para ünitesi yaratmaktan çift giriş defter tutmaya kadar insanların iş yapma biçimlerine getirilen yenilikleri tabir ediyor.

İnternet ve taşınabilir internet/akıllı telefon ihtilalinden beri fin-tek, daha çok müşteri odaklı hizmetlere hakikat kaydığı için müşteri odaklı bir tarif kazandı. Günümüzde fin-tek, eğitim; bireysel bankacılık; bağış toplama; yatırım idaresi gibi birçok farklı dal ve sanayiyi kapsıyor. Mesela para transferleri; akıllı telefon vasıtasıyla bankaya çek yatırmak; banka şubesiyle uğraşmadan kredi kartına başvurmak; yatırımlarınızı yönetmek üzere. Üstelik genel olarak da bir insan takviyesi olmadan bunları yapabilmeyi mümkün kılıyor. EY’nin 2020 Global Fintek Benimsenme Endeksi’ne nazaran küresel fin-tek benimseme oranı yüzde 64.

Pratikte ne üzere fin-tek uygulamaları görebiliriz?

Adından en çok kelam ettiren ve en fazla yatırım alan teşebbüslerin ortak bir özelliği olur genelde: alışageldiğimiz esaslı finans hizmetlerinin karşısında daha hızlı/iyi hizmet sağlayarak onlara meydan okumaları. Mesela Affirm isimli ABD’li finans şirketi, müşteriler bir şeyler satın alırken kısa vadeli borçlar sunarak kredi kartı şirketlerini online alışveriş sürecinden uzaklaştırmanın yollarını arıyor. Faiz oranı yüksek olabilir fakat Affirm, kredi kartı limiti düşük olan ya da kredi kartı olmayan şahısların de sürece dahil edilmesini hedeflediğini söylüyor. Yeniden emsal halde Tala isimli şirket, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan; kredi kartı olmayan ya da limiti düşük olan tüketiciler için mikro krediler sağlıyor. Emel, tüketiciye mahallî bankaların sağlayacağı seçeneklerden daha güzelini sağlayabilmek.

30 yaşından küçük rastgele birine faturalarını nasıl ödediğini sorun. Yanıt muhtemelen “mobil uygulama/internet bankacılığı” olacaktır. Nakit temelli toplumdan nakitsiz topluma hakikat geçtikçe, klâsik ödeme metotları yerini dijitallere bırakıyor. Tüm bunlar fin-tek sayesinde yaşanıyor.

Dilediğiniz şeyi destekleyebileceğiniz bağış platformları

Kickstarter, Patreon, GoFundMe vb. şirketler, fin-tek kavramının klasik bankacılıktan nasıl farklılaştığının hoş örnekleri. Bu kitlesel fonlama platformları, internet ve uygulama kullanıcılarının diğerlerine para göndermesini ya da diğerlerinden para kazanmasını sağlıyor. Düşünsenize, eski zamanlardaki üzere bir bankaya gidip kurmak istediğiniz işle/girişimle alakalı kredi almak yerine direkt olarak şirketinizi ya da projenizi destekleyen yatırımcıları kendiniz buluyorsunuz. Daha doğrusu siz meramınızı anlatıyorsunuz, onlar da isterlerse size dayanak oluyorlar. Ülkemizde de dünya genelinde de kitlesel bağış platformlarının sayısı her geçen yıl artıyor.

Yeni teknolojiler ile finans teknolojileri birbirini besliyor

Fin-tek şirketleri halihazırda yapay zeka, büyük veri, blok zinciri ve robotik süreç otomasyonu üzere çeşitli teknolojilerden faydalanıyor. Yapay zeka algoritmaları, müşterilerin harcama alışkanlıkları hakkında çıkarımlar yapabiliyor. Bu da finansal kuruluşların müşterilerini daha âlâ anlamasını sağlıyor. Mesela sohbet botları da bankaların müşteri hizmetlerine yardımcı olmak için kullandığı yapay zeka takviyeli araçlardan biri.

Büyük veri, yeni stratejiler ve portfolyolar üretmek; müşterilerin harcama alışkanlıklarını tahlil etmek; dolandırıcılık olaylarını daha âlâ tespit edebilmek ve pazarlama stratejileri yaratmak için müşteri yatırımlarını ve piyasa değişikliklerini iddia ediyor.

Robotik süreç otomasyonu ise tekrarlanan makul vazifeleri otomatikleştirmeye odaklanan bir yapay zeka teknolojisi. Bu teknoloji, borç ve alacak hesapları üzere finansal bilgileri insan eliyle yapılanlardan daha gerçek ve tesirli biçimde yapmayı sağlıyor.

Fin-tek ile farklı düşünülemeyecek öteki bir öge da blok zinciri teknolojisi. Dijital para ünitesi Bitcoin’in de temelini oluşturan blok zinciri sistemi, para akışının pek çok kaynaktan birebir anda onaylanması mantığıyla çalışıyor. İnançlı ve süratli olduğu için fark yaratan blok zinciri, fin-tek sanayisinde bankacılık alternatiflerini çok daha tesirli ve kusursuz hale getiriyor. Blok zinciri temelli fin-tek, süratli fon transferi; birinci sınıf güvenlik ve şeffaf finansal takip sağlıyor.

Fin-tek’in avantajları ve dezavantajları nelerdir?

Fin-tek’in getirdiği yenilikler, hem müşterilere hem de küçük işletmelere yarar sağlayabiliyor. Fin-tek’in yararları ortasında sayabileceğimiz şeylerden kimileri: finansal hizmetlere erişimin büyümesi, gereğince hizmet alamayan müşterilere ulaşabilme; kullanım kolaylığı sağlama; harcama ve bütçe yapma üzere durumlar üzerinde daha fazla denetim sağlama. Bütün olarak baktığımızda bu yenilikler müşteri deneyimini güzelleştirebilecek şeyler.

Öte yandan fin-tek’in yarattığı yenilikler müşterilere ve küçük işletmelere birtakım dezavantajlar da oluşturabilir. Makine tahsili ve robotik geliştikçe, insanların iş yapması gerekliliği azalacak. Misal biçimde finansal hizmetler sunmak için beşere daha az muhtaçlık duyulacağından fin-tek iş imkanı açısından dezavantaja dönüşebilir.

Fin-tek, dijital teknolojilerin gelişimiyle paralel ilerleyen bir şey. Bunun için akıllı telefonlar, mobil kablosuz erişim, genişbant internet ve veri istasyonları gerekiyor. Evet 21. yüzyılda yaşıyoruz lakin yeryüzünde hâlâ internete erişimi olmayan beşerler var. Dünyada o kadar yoksul ülkeler var ki bir akıllı telefona sahip olmak ya da internet faturası ödemek fikri bile absürd kaçıyor. Zira o noktaya gelene kadar karşılanması gereken çok temel gereksinimlere sahipler. Bu üzere yerlerde yaşayan bireyler için fin-tek’in uygun maliyetli özellikleri bir şey söz etmiyor. Münasebetiyle fin-tek bir noktada küresel dengesizliğe de katkıda bulunuyor.

Fin-tek’in öteki bir dezavantajı da mahremiyete ziyan vermesi ihtimali. Günümüzde fin-tek hayatımızı dijitalleştirme mantığıyla çalışıyor. Mesela Airbnb ya da Uber üzere uygulamalar kullanırken hakkımızda kapsamlı bilgiler sunmuş oluyoruz. Finansal bilgilerimize erişme imkanı olan bireylerin ne yapıp ettiğimizi görme ihtimali artıyor.

Türkiye’de de fin-tek’e duyulan ilgi daima artıyor

Daha iyi, hızlı ve kolay finansal hizmetler sağlamak için finans ve teknolojiyi bir ortaya getiren fin-tek, dünyada olduğu üzere Türkiye’de de süratle gelişiyor. Deloitte’in yayımladığı bir rapora nazaran, Türkiye’deki fin-tek yatırımları 2012’de 4,6 milyon dolar iken 2016’ya kadar yüzde 175 büyüme ile 29 milyon dolara ulaştı. Yıllık ortalama yüzde 14 büyümeyle yakın gelecekte Türkiye’nin (jeopolitik pozisyonun getirdiği avantajla da) bölgesinde finans teknolojileri merkezi pozisyonuna geleceği ön görülüyor.