Toplumsal Medyada Gördüğünüz Bilgileri Teyit Etmenin Yolları

İnternetin kullanıcılara kazandırdığı en büyük kıymet vakit oldu. Artık bir olay hakkında bilgi edinmek için ana haber bülteni saatini ya da yarının gazetesini beklememiz gerekmiyor. İnternet sitelerinden hatta toplumsal medya platformlarından bile en yeni haberleri ve bilgileri öğrenebiliyoruz. Bununla birlikte teyit edilememiş, yanlış ya da şuurlu olarak çarpıtılmış içeriklerin sayısı da her geçen gün artıyor.

Teyit edilmemiş bilgi yayılımı tüm dünyadaki en büyük problemlerden bir tanesi. Zira kim olduğu bilinmeyen bir toplumsal medya kullanıcısının paylaştığı teyit edilmemiş bir haber ya da bilgi yüzünden büyük kitleler etkilenebiliyor. Toplumsal medya platformlarında gördüğümüz haber ve bilgileri teyit etmek için birtakım formüller var. Bu sistemler sayesinde bilgi kirliliğinden uzaklaşarak, gerçeğin ta kendisine ulaşabilirsiniz.

Sosyal medya bilgilerini teyit etmek için aklınızdan çıkarmamanız gereken yollar:

• Gördüğünüz haberlere kuşkucu yaklaşın.
• Kaynak doğrulamasını deneyin.
• Farklı platformlar üzerinden haberi sorgulayın.
• Google bilakis görsel arama yapın.
• Ekran manzaralarına güvenmeyin.
• Farklı kaynaklardan tıpkı haberi teyit edin.
• Resmi kaynaklara ulaşın.
• Yayın tarihini denetim edin.
• Yalnızca manşetlere nazaran haberi yorumlamayın.
• Referans alabileceğiniz muteber kaynaklarınız olsun.

Gördüğünüz haberlere kuşkucu yaklaşın:

Şüpheci yaklaşımı aslında hayatınızın her alanında kullanabilirsiniz. Birinin söylediği bir kelama, bir yerde okuduğunuz bir bilgiye, bir kitapta anlatılan niyete ve toplumsal medyada gördüğünüz bir habera asla çabucak inanmayın. Farklı teyit yollarını, aklınızı ve vicdanınızı kullanarak öğrendiğiniz her türlü bilgiyi sorgulayın. Mutlaka gerçek sonuca ulaşacaksınız.

Genel olarak teyit sistemi de bu kuşku üzerine konseyidir. Öğrenilen bilgiden kuşku duyulması ile araştırma süreci başlar. Araştırma sürecinde çok daha fazla bilgi öğrenilir ve bu araştırma sürecini daha da derinleştirir. Maalesef bilgiye kolay, gerçek bilgiye ise sıkıntı ulaştığımız bir devirdeyiz. Bu nedenle kolay ulaşılabilen bilgiden her vakit kuşku etmeli ve yanlışsız bilgi için uğraş göstermeliyiz.

Kaynak doğrulamasını deneyin:

Kim olduğu muhakkak olmayan yeni bir hesap, sadece takipçi ve etkileşim kazanmak için ortaya sansasyonel bir bilgi modülü koymuş olabilir. Paylaşımı yapan kaynak hesaba gidin ve inceleyin. Uzun müddettir bu işi yapan bir haber ya da bilgi paylaşım hesabı olup olmadığına bakın. Gerekirse bu hesap ile irtibata geçerek bilgiyi nereden aldığını sorun. Mantıklı bir karşılık almak için haberin kaynağına inmeye çalışın.

Farklı platformlar üzerinden haberi sorgulayın:

Instagram’da gördüğünüz bir haberi Twitter’dan, Twitter’da gördüğünüz bir haberi Facebook’tan, Facebook’ta gördüğünüz bir haberi şimdiki akışa sahip bir internet sitesinden de teyit etmeye çalışın. Haber kaynağı bile olsa yalnızca bir Twitter hesabı tarafından paylaşılan bilginin doğruluğuna güvenmeyin. Kesinlikle farklı kaynaklar ve farklı platformlar da birebir haberi paylaşmış olmalılar.

Google bilakis görsel arama yapın:

Sosyal medya üzerinden paylaşılan haber ve bilgilerde en büyük aldatmaca görseller üzerinden yapılıyor. Yıllar evvel yaşanmış bir olaya ilişkin manzara, daha yeniymiş üzere paylaşılabiliyor. Herkes tarafından bilinmeyen bir stok fotoğraf, sanki gerçek bir olaya ve bir beşere aitmiş üzere paylaşılabiliyor. Google aksine görsel arama ile paylaşılan görselin kaynağına kolaylıkla ulaşabilir ve gerçek bilgiyi öğrenebilirsiniz.

Ekran imajlarına güvenmeyin:

Dünyanın dört bir tarafında ünlü isimlerin ve siyasetçilerin paylaşımlarının ekran fotoğrafları alınıyor ve paylaşımın silinme ihtimaline karşı kimi bireyler tarafından saklanıyor. Fakat bu durum, büyük aldatmacaların da önünü açıyor. Kolay bir iktisat paylaşımı, üzerinde yapılan ufak değişikliklerle kolayca bir kabahat ögesi haline gelebiliyor. Bu nedenle ekran imgeleri inanılır, haberi teyit eden kaynaklardan biri olarak kabul edilmiyor.

Farklı kaynaklardan tıpkı haberi teyit edin:

Bazı toplumsal medya hesapları ve internet siteleri, belli bir görüşü ya da ideolojiyi savunma maksadıyla tek taraflı yayın ve paylaşım yapabilirler. Haber gerçek bile olsa yalnızca tek taraflı bir bakış açısıyla yansıtıldığı için okuyucuyu aldatmaya müsaittir. Bu nedenle gördüğünüz haberleri olabildiği kadar çok ve farklı kaynaktan teyit etmeye çalışın. Farklı görüşü savunan hesapların, birebir haberi farklı biçimlerde verdiğini ve aslında olayın farklı olduğunu görebilirsiniz.

Resmi kaynaklara ulaşın:

Günümüzde artık tüm resmi kurumların bir internet sitesi ve toplumsal medya hesabı bulunuyor. Yaşanan olay hangi kurumun yetki alanına giriyorsa o kurum, internet sitesi ya da toplumsal medya hesabı üzerinden kesinlikle bir paylaşım yapıyor ve bu paylaşımlar resmi açıklama olarak kabul ediliyor. Bu nedenle, resmi kaynaklardan yapıldığını gözünüzle görmediğiniz hiçbir açıklamaya güvenmeyin.

Yayın tarihini denetim edin:

Özellikle Facebook ve WhatsApp kümelerinde sık sık eski haberlerin güya yeni olaylarmış üzere paylaşıldığını görüyoruz. Olay ve haber gerçek lakin belki yıllarca evvel yaşanmış ve günümüzde geçerliliği yok. Bu paylaşım formu de, bilinçsiz bile olsa, okuyucuyu aldatmaya yönelik bir harekettir. Bu nedenle gördüğünüz haberlerin ve bilgilerin yayın tarihini denetim edin. Yanlışsız bilgi için Google aramasına tarih de eklemeniz kâfi olacaktır. Böylelikle karşınıza mevzu ile ilgili en yeni bilgiler gelecektir.

Yalnızca manşetlere nazaran haberi yorumlamayın:

Clickbait olarak da isimlendirilen tık tuzağı hedefiyle hazırlanan ve yayınlanan binlerce içerik ile toplumsal medya platformlarında karşılaşabiliyoruz. Bu türlü bir gayeyle hazırlanan içeriklerin başlıkları yani manşetleri de genel olarak okuyucuyu harekete geçirmeye ve ilişkiye tıklatmaya yönelik olarak hazırlanır. Bu nedenle yanlış olmasa da net ve açıklayıcı olmayan bilgiler paylaşabilirler. Bu türlü başlığa sahip bir içerik gördüğünüz vakit içeriği ayrıntılı olarak inceleyin.

Referans alabileceğiniz muteber kaynaklarınız olsun:

Hiçbir vakit bilgi almak için sadece birkaç kaynakla yetinmeyin. Lakin uzun vakittir takip ettiğiniz ve hiçbir yanlış haber paylaştığını görmediğiniz bazı kaynakları ana referans olarak kullanabilirsiniz. Buralarda da gördüğünüz her habere çabucak inanmayın lakin ‘Burada da paylaşıldıysa hakikat olabilir.’ biçiminde düşünebilirsiniz. Her kullanıcı, referans alacağı kaynağı kendi tercihlerine nazaran belirleyebilir. Tekrar de herkes tarafından emniyetli olduğunu bildiğiniz kaynakları göz önünde bulundurmalısınız.

Bilgi kirliliğinin önüne geçmek için toplumsal medyada gördüğümüz bilgileri nasıl teyit ederiz sorusunu yanıtladık ve teyit için uygulayabileceğiniz kimi formülleri anlattık. Bilgiye kolay, hakikat bilgiye ise güç ulaştığımız bugünlerde gördüğünüz hiçbir şeye çabucak inanmayın ve teyit etmek için birkaç kolay metot uygulayın.