DNS Nedir, Nasıl Çalışır?

Olağan koşullar altında standart bir bilgisayar, internet kullanıcısı DNS sisteminin ne olduğunu ya da nasıl çalıştığını bilmek zorunda değil. Ama internete bağlanırken yaşanan bir sorun olduğu vakit kullanıcı DNS nedir, ne işe fayda sorularıyla karşı karşıya kalabilir. DNS nedir sorusunun cevabını bilmek hem sizi aydınlatacak hem ileride yaşayacağınız sıkıntıları çözerken yardımcı olacaktır.

DNS kısaca nedir sorusunun karşılığı olarak kolay açıklamalar kâfi gelebilir ancak DNS nasıl çalışır sorusunun cevabı biraz daha karmaşıktır. Zira DNS sunucuları verdiğimiz komutlar sonucu süratle bizi istediğimiz internet sitesine yönlendirirken pek çok farklı alt sunucu ve protokol ile çalışırlar. Sizin için DNS nedir, DNS nasıl çalışır üzere soruları yanıtladık ve bilmeniz gereken ayrıntıları anlattık.

DNS nedir?

Domain Name System yani Alan İsmi Sistemi kısaca DNS, alan isimleri ile internet sitelerinin IP adresleri ortasında ilişkiyi sağlayan sistemdir. Kısaca DNS, alan isimlerini IP adreslerine çevirir ve böylelikle internet tarayıcınıza karmaşık IP adresleri girmeden dilediğiniz internet sitesine giriş yapabilirsiniz.

Mesela, dünyanın en çok ziyaret edilen internet sitelerinden biri olan Google’a girmek için 74.125.224.83 IP adresini girmeniz gerekir. Ama DNS sistemi sayesinde internet tarayıcınıza www.google.com yazmanız kâfi. DNS sunucuları yazılan alan ismi ile IP adresini bağlıyor ve siz hiç farkında olmadan Google internet sitesini açıyor. 

DNS nasıl çalışır?

DNS sistemi, DNS sunucuları olarak isimlendirilen ve dünyanın pek çok farklı noktasında bulunan sunucular aracılığıyla çalışır. Bu sistem siz farkında olmadan, saniyeler içerisinde alan ismi ile IP adresi ortasında temas kurar. DNS sistemi temel olarak 4 alt sunucudan oluşur.

DNS imleci:

DNS imleci olarak isimlendirilen bu alt sunucu, DNS sisteminde birinci karşılaştığınız sunucudur. Siz internet tarayıcınıza bir alan ismi yazdığınız vakit alan ismi, DNS imleci tarafından karşılanır ve derin bir sorgulamaya tabi tutulur. Sorgulama başarılı olursa öbür adımlara geçilir. 

Kök sunucusu:

DNS imlecinden geçen alan ismi, kök sunucusuna gelir ve burada çözümlenmeye başlar. Gözle görünce anlayabildiğimiz, kolay alan isimleri taşıdıkları karmaşık IP adreslerini bu noktada ortaya çıkarırlar. Farklı DNS çözümleyici tipleri vardır.

TLD sunucusu:

TLD sunucusu da, kök sunucusu üzere çözümleme sürecinin bir kesimidir. Bu son çözümleme adımında, alan ismi tam olarak temsil ettiği IP adresine dönüştürülür. Her internet sitesi alan isminin olmazsa olmazı olan sonundaki .com TLD sunucusu tarafından çözümlenir.

Yetkili sunucu:

Her şeyin olduğu yer yetkili sunucudur. DNS imlecinde sorgulanan, kök ve TLD sunucularında çözümlenen alan ismi, IP adresi olarak yetkili sunucuya ulaşır. Yetkili sunucu IP adresinin kaydına erişiyorsa internet sitesi açılır. Şayet erişim olmazsa DNS imleci tarafından ek bilgi istenir.

DNS çözümleyicileri nelerdir?

Kök sunucusu adımında anlattığımız üzere farklı DNS çözümleyici cinsleri vardır. Bunlar; tekrarlı DNS çözümleyici ve yetkili DNS çözümleyicidir. Emsal görünen bu iki çözümleyicinin aslında DNS sisteminde epey farklı rolleri vardır.

Tekrarlı DNS çözümleyici:

Tekrarlı DNS çözümleyici, istemci tarafından tekrar tekrar gelebilen isteğe karşılık veren çözümleyicidir. Bu sunucunun yaptığı, alan ismi yetkili sunucuya gelene kadar olan çözümleme sürecindeki soru işaretlerinin cevaplarını önbellekte aramak ve gerekli olan kayıtları ortaya çıkarmaktır.

Yetkili DNS çözümleyici:

Yetkili DNS çözümleyici, yetkili sunucu ile birlikte çalışır ve tüm kayıtların tutulmasından sorumludur. Uzun çözümleme zincirinin son halkasıdır. Alan ismini çözümleyerek temsil ettiği IP adresine ulaştıran sürecin sonundaki yetkili sunucu, yetkili DNS çözümleyici sayesinde öbür bir sorgulamaya gereksinim duymadan internet sitesini açar.

Üstte anlattığımız çözümleyiciler ve alt sunucular standart bir internet sitesine ulaşmak için kullanılırlar. Şayet blog.blogspot.com üzere alt alan isimleri varsa, karmaşık DNS sistemine bir alt sunucu daha dahil olur ve alt alan isminin CNAME kaydı bulunur. 

DNS önbelleğe alma nedir?

Çözümleyicilerin birtakım kayıtları önbellekte aradığını anlatmıştık. Zira pek çok bilgi önbellekte kayıt altına alınır. Bunun nedeni, hem daha verimli hem de daha inançlı bir internet tecrübesini kullanıcıya yaşatmaktır. Önbelleğe alınan bilgiler sayesinde DNS sorgusu çok daha kolay tamamlanır, ek sorguların önüne geçilir, yükleme müddeti azalır ve bant genişliği kullanımından tasarruf edilir. DNS kayıtları aygıtın farklı alanlarında, farklı müddetler boyunca tutulurlar. 

Evvelden kelam konusu datalar işletim sisteminde depolanıyordu. Mahallî ağ için uygun olsa da, internet irtibatında pek yararı olmayan bu durum gelişen internet tarayıcıları ile birlikte değişim gösterdi. Artık DNS bilgileri internet tarayıcılarınızın önbelleğinde saklanıyorlar. Bu durum, DNS sürecini bir oldukça hızlandırıyor.

DNS araması adımları nelerdir?

DNS araması da önbelleğe alma süreci içinde yer alır. DNS aramaları lokal ağda ya da internet tarayıcınızda kaydolur. Böylelikle DNS sorgusu sırasında geriye bakılarak alan ismi ve IP adresi ortasındaki alaka çok daha kolay bulunur. DNS aramaları 10 temel adımdan oluşur.

• Alan ismi yazılır ve bu alan ismi tekrarlı çözümleyiciye sarfiyat.
• Alan ismi kök sunucusunda sorgulanır.
• Kök sunucusu, alan ismini TLD sunucusuna iletir.
• Çözümleyici, TLD sunucusuna istekte bulunur. 
• TLD sunucusu .com uzantısına nazaran karşılık verir.
• Tekrarlı çözümleyici, yetkili sunucuya bir istek gönderir.
• IP adresi yetkili çözümleyiciye gönderilir.
• Çözümleyici, internet tarayıcısına IP adresini iletir.
• İnternet tarayıcısı, IP adresine http isteği yapar.
• IP adresinin sunucusu, görüntülenebilir internet sayfasını oluşturur.

DNS sorgusu cinsleri nelerdir?

DNS sorgusu, klasik bir DNS aramasının ayrılmaz bir kesimidir. Üç farklı sorgu tipi var. Üç farklı cins olmasının nedeni, üçünün kombinasyonu hakikat bir formda sıralandığı ve önbellek kayıtları alındığı vakit çok daha süratli bir irtibat yakalanmasıdır. 

Öz tekrarlı sorgu, istemciden kaynak kaydı ya da kusur iletilmesini gerektirir. Tekrarlı sorgu, DNS sisteminin temel sorgu sürecidir ve alan ismi eşleşmesini sorgular. Tekrarlı olmayan sorgu ise aranan kayıt önbellekte olduğu vakit gerçekleşir ve en rahat sorgudur, zira bant genişliği tüketimini önler.

Sizin için DNS nedir, nasıl çalışır sorularını yanıtladık ve sistem ile ilgili bilmeniz gerekenler anlattık. Tek tıkla dilediğimiz internet sitesine gitmemizi sağlayan DNS sisteminin karmaşık ve bu kadar ince hesaplanmış işleyişi, teknolojinin en büyük yardımcılarımızdan biri olduğunu bir sefer daha bize gösteriyor.