Toplumsal Medya Yasası: Unutulma Hakkı Nedir?

Kısa müddet evvel düzenlenen ve TBMM tarafından kabul edilen toplumsal medya yasası ile bir arada hayatımıza hem yeni tartışmalar hem de yeni kavramlar girdi. Toplumsal medya yasası ile birlikte duymaya başladığımız kavramlardan biri de unutulma hakkı. Aslında unutulma hakkının geçmişi çok daha önceye dayanıyor.

Toplumsal medya yasası öncesi de dünya ve ülkemiz hukukunda her bireyin internette unutulma hakkı var. Lakin pek çok kişi bu türlü bir hukuksal hakka sahip olduğunu bilmiyor. Sizin için toplumsal medya yasası ile birlikte duymaya başladığımız internette unutulma hakkı nedir, nasıl kullanılır sorularının yanıtladık ve hem dünyada hem de ülkemizde bu hakkın nasıl değerlendirildiğini anlattık. 

Unutulma hakkı nedir?

Yabancı hukuk kaynaklarında “The right to oblivion.” ya da “The right to be forgotten.” olarak geçen unutulma hakkı en temel manasıyla; kişinin internet aramaları sonuçlarında ismiyle ilgili çıkan haber, fotoğraf, görüntü, bilgi ve evrak üzere bilgilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır.

Sırf şahıslar değil, kurumlar da unutulma hakkına sahiptir. Elbette bu hakka sahip olduğu için herkes kendisiyle ilgili dilediği bilgiyi sildiremiyor, kimi istisnalar var. Bu istisnalar; bilgilerin bilimsel, istatistiksel ya da tarihi maksatlarla kullanılıyor olma durumu. Şayet bu türlü bir durum varsa kişi, dataları sildiremiyor. 

Toplumsal medya yasası ile hangi durumlarda unutulma hakkından faydalanılabilir?

• Datalar kişi tarafından isteyerek ya da bir mecburilik nedeniyle paylaşıldıysa fakat dürüstlük kuralına uygun bir formda işlenmediyse, 
• Dataları toplayan kişi yasal ve belli emellerle, açık ve ölçülü biçimde dataları toplamadıysa,
• Datalar, bilgiler toplandığı sırada bireye anlatılan yasal ve belli hedefler dışında kullanılmışsa,
• Bilgiler mevzuyla ilgili, olay hakkında yetersiz ve kelam konusu emele uygun değilse, 
• Datalar şimdiki değil ya da yanlış bilgiler içeriyorsa,
• Bilgilerin toplanması için anlatılan legal emel için gerekli görülen müddet geçmişse, 

Bireyler unutulma hakkı kapsamında kelam konusu bilgilerin arama motoru sonuçlarından kaldırılması için müracaatta bulunabilir. İstisnai durumlar dışında kişinin sildirmek istediği datalar aşağıdaki koşullardan birini ya da birden fazlasını taşıyorsa arama sonuçlarında çıkan dataların silinmesi gerekmektedir. Müracaat sonrası bilgiler kıymetlendirilir ve uygun görülenler kaldırılır.

Unutulma hakkı nasıl kullanılır?

Arama motoru sonuçlarında kendisi hakkında çıkan dataların silinmesini isteyen kişi, birinci olarak arama motoru şirketine bu talebini iletmelidir. Talep sonrası şayet arama motoru şirketi olumsuz cevap verdiyse ya da rastgele bir karşılık vermediyse Şahsî Bilgileri Muhafaza Kurumu’na müracaat yapılabilir.

Şahsî Dataları Müdafaa Kurumu’na yapılan şikayet müracaatında mevzu ile ilgili ayrıntılar açıkça belirtilmelidir. Kurum, kıymetlendirme sırasında şu sorularla hususa yaklaşıyor; dataların öznesi bir çocuk mu, hakaret niteliği var mı, datalar aktüel mi, kişi hakkında önyargı oluşturuyor mu, yayınlar gazetecilik çerçevesinde mi yapılmış, kişi hakkında risk oluşturuyor mu?

Tüm bu değerlendirmeler sonucunda Ferdî Dataları Müdafaa Kurumu, kelam konusu datalara arama sonuçlarında yer verilmemesine karar verdiği vakit, karar ile ilgili tüm temelleri arama motoru şirketine bildiriyor ve gereğinin yapılmasını talep ediyor.

Unutulma hakkının ortaya çıkışı ve hukuktaki yeri:

Toplumsal medya yasası ile birlikte duymaya başladığımız unutulma hakkı birinci sefer 2012 yılında Avrupa Komisyonu’nda gündeme geldi. Pek çok sefer daha gündeme gelen bu hak, en son 2014 yılında Avrupa Birliği yüksek mahkemesi olan Avrupa Adalet Divanı tarafından resmen bir karara bağlandı.

Avrupa Adalet Divanı’nın kararı çerçevesinde Google ve Bing arama motorları kullanıcıların unutulma hakkı  taleplerini kabul ediyorlar. Avrupa Birliği üyesi ülkeler başta olmak üzere pek çok ülke internette unutulma hakkını tanıyor.

Ülkemizde ise Yargıtay Genel Hukuk Konseyi 2015 yılında aldığı bir kararda, unutulma hakkı terimini kullanarak direkt olarak Avrupa Adalet Divanı’nın almış olduğu karara atıfta bulunmuştur ve üstün bir kamu faydası olmadığı surece dijital hafızada yer alan olumsuz ayrıntıların silinmesini istemenin kişinin hakkı olduğunu söylemiştir. 

Toplumsal medya yasası ve unutulma hakkı ile ilgili tenkitler:

Toplumsal medya yasası düzenlemesi birinci gündeme geldiği günden beri pek çok tenkide ve tartışmaya neden oldu. Eleştirilen kavramlardan biri de unutulma hakkıydı. Hak ile ilgili en çok lisana getirilen tenkitlerden biri, bu hakkın öbür bir temel hak olan söz özgürlüğü ile çelişiyor olduğu.

Avrupa Adalet Divanı’nın kararı sonrası unutulma hakkını birinci uygulayan arama motorlarından biri olan Google’ın baş hukuk danışmanı David Drummond verdiği bir röportajda; bunun söz özgürlüğüne karşıt olduğunu ve tıpkı vakitte ikili standart olduğunu, her bilginin her arama motorunda olması gerektiğini söylemişti.

Bahis ile ilgili başka bir tenkit ise olayın mali yanı. Unutulma hakkının tertipli olarak uygulanması için gerekli teknik altyapıya yapılacak masrafların, arama motoru şirketlerinin ekonomik çıkarlarına uygun olmadığı söyleniyor. 

Sizin için toplumsal medya yasası ile birlikte sık sık duymaya başladığımız unutulma hakkı nedir, nasıl kullanılır sorusunu yanıtladık ve bu hakkın dünya ve ülkemiz hukukundaki yerini anlattık. İnternette unutulma hakkı ile ilgili niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.