Mona Lisa’nın Çözülememiş 7 Gizemi

Beşerler sıklıkla bir fotoğrafın binlerce sözden daha fazla mana söz edebileceğini söylerler. Bu cümle birçok fotoğraf için geçerliliğini korusa da, Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa tablosu binlerce sözden çok daha fazlasını anlatıyor olacak ki sanat eleştirmenleri ve tarihçiler de dâhil olmak üzere herkes hâlâ resmi anlamaya çalışıyor.

Louvre Müzesi’nde bulunan portre, dünyanın en bilinen, en çok araştırılan ve en çok ziyaret edilen yapıtı. Pekala, bu araştırmaların sonuçlarında hangi gizemler bir sonuç buldu ya da sonuca yaklaşıldı?

Tabloda resmedilen bayan kim?

Leonardo da Vinci’ye poz veren bayanın kimliği hala gizemini koruyor. Birçok kişi, fotoğrafta poz veren bayanın 1479 yılında Floransa’da doğmuş bir İtalyan soylusu olan 24 yaşındaki Lisa Maria de Gherardini (aynı vakitte Lisa del Giocondo olarak da bilinir) olduğuna inanıyor.

Tablodaki bayanın kimliği üzerine atılan fikirlerden bir başkasıysa tablodakinin Caterina Sforza olduğu. Öteki bir teori ise fotoğraftaki genç bayanın Floransa yöneticisi Giuliano de’ Medici ya da Mantua’nın markizi (Markinin eşi manasına gelir. Marki ise Avrupa ülkelerinde kont ile dük ortasındaki bir soyluluk belirtir) olan Isabella d’Este olabileceğini öne sürüyor. Fotoğraftaki kişinin kimliği konusundaki son fakat bir o kadar da değerli olan kestirim ise fotoğraftakinin Leonardo da Vinci’nin ta kendisi olabileceği istikametinde. Yüz yapılarındaki benzerlik de bu teoriyi güçlendiriyor.

Mona Lisa’nın gülümsemesi

Mona Lisa’nın gizemli, merak uyandırıcı ve son derece şaşırtan gülümsemesi, tahminen de da Vinci’nin yağlıboya fotoğrafının en gizemli ögelerinden biri. Beş yüz yıldan beri fotoğraftaki bayanın gülümseyip gülümsemediği üzerine tartışmalar yapılıyor. Hatta kimileri, fotoğraftaki bayanın memnun mu yoksa üzgün mü olduğu konusunda bile bir karara varamamış durumda. Harvard Üniversitesi’nde profesör olan Margaret Livingstone, ‘düşük uzamsal sıklıklar’ sebebiyle ziyaretçiler portredeki bayanın gözlerine baktığında bir gülümseme oluşuyor halinde bir açıklamada bulundu.

‘Duygu Tanımlama’ programları teknolojisinin gelişmesiyle birlikte Hollandalı araştırmacılar 2005 yılında bir araştırma gerçekleştirdiler. Araştırmanın sonucunda fotoğraftaki bayanın %83 keyifli, %9 iğrenmiş, %6 korkmuş ve %2 sonlu olduğunu buldular.

Bu araştırmaya karşın birçok ziyaretçi resme baktığınız açıya nazaran fotoğraftaki bayanın hız sözünün değiştiğini belirtti. Resme yakından baktığınızda fotoğraf biraz utangaç görünürken uzaktan baktığınız vakit ziyadesiyle sevinçli bir hali var.

Gizemli kodlar

İtalya’nın Ulusal Kültürel Miras Komitesi, mikroskoplar ve fotoğrafın yüksek çözünürlüklü fotoğraflarında yaptıkları incelemeler sonucunda kimi numaralar ve sayıların varlığını keşfettiler.

Sanat tarihçisi Silvano Vinceti, Mona Lisa’nın sağ gözünde “LV” harflerini bulduğunu söyledi ve bunların Leonardo da Vinci’nin baş harfleri olduğunu belirtti. Sol beğenilen ise pek de belli olmayan “CE” ya da “B” harfi görülebiliyor. Art planda bulunan köprünün kemerinde ise “72” sayısını görmek mümkün.

Doğal ki ressamın neden insan gözüyle görülemeyecek bir formda bu kodları resmettiği ziyadesiyle merak uyandırıcı bir husus.

Gizemli köprü

Mona Lisa’nın gerisindeki fevkalade görünüm ekseriyetle hızının göz alıcılığı sebebiyle daima göz arkası edildi. Bu sebeple gerideki üç kemerli köprüyü bu vakte kadar görmemiş olabilirsiniz.

İtalyan tarihçi Carla Glori, bayanın sol omzunun üstündeki köprünün Ponte Gobbo ya da Ponte Vecchio olduğunu ileri sürdü. Köprü, Kuzey İtalya’da, Piacenza’nın güneyindeki küçük bir köy olan Bobbio’da bulunuyor.

Glori’nin teorisi Vinceti’nin köprüye gizlenmiş “72” sayısı bulgularını takip ediyor. Glori, “72” sayısının 1472’de gerçekleşen yıkıcı bir sele atıfta bulunduğunu söylüyor.

Rahatsız edici bakış

Fotoğrafın nereden bakarsanız bakın size bakıyor oluşu bir bakıma inanılmaz olsa da bir taraftan da biraz rahatsızlık verici bir durum. Nereye giderseniz gidin, tablodaki bayanın gözleri size bakmaya devam ediyor. Üç boyutlu dünyamızda, yüzeyler üzerindeki gölgeler ve ışıklar bizim bakış açımıza nazaran değişiklik gösterir lakin bu, iki boyutlu yüzeylerde geçerli değildir.

Bu optik olgu, Ohio Üniversitesi tarafından tanım edilen ve bir imgenin bakıldığı açı ne olursa olsun tıpkı görülebileceğini gösteren bilimsel bir kavramayla açıklanabilir. Lenoardo da Vinci’nin tual üzerinde yaptığı ışık ve gölge manipülasyonu, fotoğrafta son derece değişik bir derinlik hissi yaratır.

Rahatsız edici bakış da tesirini buradan almaktadır.

Portre ardına gizlenmiş tablo

2006 yılında Mona Lisa üzerinde kızılötesi ve lazer görüntüleme kullanarak Kanada’daki bilim insanları, da Vinci’nin çizimlerini ortaya çıkardılar. Bu çizimlerde tablonun son halinden farklı el çizimleri de görülebiliyor.

Fransız mühendis Pascal Cotte, 2015 yılında emsal bir metot kullanarak değişik dalga uzunluğundaki ışık ışınlarını resme yansıtarak geri yansıyan ışık ölçülerini ölçtü. Bu araştırmasının sonucunda ise bugün gördüğümüz Mona Lisa’nın gerisine gizlenmiş portreyi keşfetti.

Resmi bu kadar hoş yapan özellik ne?

Tarih boyunca Mona Lisa’nın portresi ‘zamansız bir güzellik’ olarak anıldı. Mona Lisa’nın bu ilgi uyandırıcı hoşluğunu sırf bakışları ve hoşluğuyla sonlandırmak ziyadesiyle insafsız olacaktır.

Altın oran,  dikdörtgenlerin uzunluk-genişlik boyutu alakalarından elde edilmiştir ve insan gözüne en güzel görünen orandır. Bu oran tıpkı vakitte Leonardo da Vinci’nin tarafından “ilahi oran” olarak da isimlendirilmiştir.

Tabloya hayali bir dikdörtgen yerleştirdiğinizde çenesi, başının üst kısmı ve burnu tam olarak birebir hizada bulunur. Mona Lisa’da bulunan bu altın oran ise tablonun neden bu kadar hoş göründüğünü açıklayabilir.

Mona Lisa tablosu bu kadar vakit geçtikten sonra bile hâlâ sanat topluluğunun en çok konuştuğu tablolardan biri. Pekala, siz bu gizemler hakkında ne düşünüyorsunuz? Fikirlerinizi yorumlar kısmından bizlerle paylaşmayı unutmayın.