Mona Lisa, Neden Yapıldığı Yerde Değil de Fransa’da?

Tüm vakitlerin en bilinen hezarfenlerinden Leonardo Da Vinci'nin Mona Lisa tablosu, muhtemelen Rönesans evresinin en tanınan yapıtı diyebiliriz. Yapıldığı yıldan beri tarihçilerin ve komplo teoricilerinin gündeminden düşmeyen tablonun birçok sırrı olduğu argüman ediliyor. Tablonun sahibi, Rönesans İtalya’sının en tanınan sanatkarı olan Leonardo Da Vinci’ye dair birçok çıkarım da bu tablo üzerinden yapıldı.

Mona Lisa’nın bütün gizemlerinin yanı sıra insanların aklına takılan bir soru daha var: Bu tablo neden Leonardo Da Vinci’nin doğduğu ve yapıtı yapmaya başladığı ülke olan İtalya’da değil de Fransa’daki Louvre müzesinde sergileniyor? Sorunun cevabını anlamak için Rönesans periyoduna ve Leonardo Da Vinci'nin hayatına seyahat ediyoruz.

Rönesans İtalya’sı ve Leonardo Da Vinci

Rönesans İtalya’sı sinemalara, kitaplara, dizilere ve hatta oyunlara bile mevzu olmuş. 1300 yılında başlayan Rönesans evresi, 1600 yılına kadar sürdü. Avrupa sanat tarihinin en değerli yapıtlarının çıktığı Rönesans’ın Michelangelo, Donatello, Botticelli ve Leonardo Da Vinci üzere birçok ikonik sanatkarı insanlık tarihinin en etkileyici eserlerindn kimilerini hayata geçirdiler.

Orta Çağ ve Islahat periyotlarının ortasında yer alan Rönesans’ta, batı ile klasik antikite ortasında sanat, bilim, ideoloji ve mimarlıkta bağın tekrar kurulması sağlandı. Antik Yunan filozof ve bilim insanlarının çalışmalarının çeviri yoluyla alındığı, deneysel niyetin canlandığı, hümanizm üzerine yoğunlaşıldığı bir periyot olan Rönesans’ın en büyük keşiflerinden biri de matbaa idi.

15 Nisan 1452’de doğan Da Vinci (Tam ismi: Leonardo di ser Piero da Vinci), bu devrin en çok tanınan sanatçısıdır. Kendisi bir filozof, astronom, mimar, mühendis, mucit, matematikçi, anatomist, müzisyen, heykeltıraş, botanist, jeolog, kartograf, müellif ve ressamdır. Kendisi vaktinde İtalya Krallığı'na savaş makineleri tasarlayıp savaşlar kazandırmıştır. Da Vinci’nin en ünlü tabloları Son Akşam Yemeği ve Mona Lisa’dır. Sanatçı, 2 Mayıs 1519’da hayata gözlerini yummuştur.

Kendisi Dan Brown’un Da Vinci Şifresi kitabı ve sinemasına, Assassin’s Creed 2 ve Brotherhood oyunlarına, birçok belgesele ve Da Vinci’s Demons isimli diziye bahis olmuştur. Hatta Assassin’s Creed Brotherhood oyununda kendisinin Mona Lisa tablosuna başladığı ve ana karakter Ezio ile ona baktığı hayal eseri olan bir sekans da bulunmakta.

Mona Lisa nasıl ortaya çıktı?

Mona Lisa tablosu, bahsettiğimiz üzere yıllardır tarihçilerin gündeminde olan bir eser. 16. yüzyılın başında, 1503 yılında çok taraflı sanatçı Leonardo Da Vinci tarafından yapılmaya başlanan eser, Rönesans İtalya’sının sembolü haline gelmiş durumda. Tablodaki bayanın %50 gülümseyip %50 somurtması üzere enteresan ayrıntılara sahip olan tablo üzerinden birçok çıkarım yapıldı. Hatta bu gülümsesinin sırrı, yıllar evvel yapılan çalışmayla ortaya koyulmuştu.

Tablonun art planındaki orman, köprü ve yollarda gizlenmiş çeşitli harfler olduğu da sav edilmekte. Yapıttaki bayanın kim olduğuna dair de birçok teori var: Bunlardan bir tanesi, Leonardo Da Vinci’nin eşcinsel olduğu ve ilgi yaşadığı çırağını o devrin homofobik koşullarından ötürü bir bayan olarak resmetmiş olması. Bir başkası ve daha kabul edilebilir olanı ise kadının Floransa’nın soylu ailelerinden Gherardini ailesinin kızı Lisa del Giocondo olması.

Bu sembolik tablo ile ilgili daha evvelce yaptığımız “Mona Lisa'nın Çözülememiş 7 Gizemi” isimli içeriğimize de aşağıdaki ilişkiden göz atabilirsiniz:

Pekala Mona Lisa neden Rönesansın merkezi, Da Vinci'nin meskeni İtalya'da değil de Fransa’da sergileniyor?

Bütün ayrıntılardan bahsettik, gelelim asıl sorumuza: Mona Lisa neden Fransa’da? Leonardo Da Vinci, daha evvel de bahsettiğimiz üzere Mona Lisa’yı 1503 yılında yapmaya başladı. Tablonun üretiminin büyük kısmı 1507’ye kadar sürdü lakin tekrar de tam olarak bitmemişti. Bu tablo, Da Vinci’nin en sevdiği tablosuydu ve hayatının geri kalanı boyunca tabloya ayrıntılar eklemeye devam etti.

1517 yılında Da Vinci, Fransa Kralı’nın daveti ile Fransa’ya gitti ve Mona Lisa’yı da beraberinde götürdü. Vefatına, yani 2 Mayıs 1519’a kadar Fransa’nın Amboise kentinde kalan sanatçı, tabloya ayrıntılar eklemeye hâlâ devam ediyordu ve bitmiş değildi. Fakat buradaki asistanı Salaî, tabloyu aşırarak Fransa Hükümdarı 1. Francis’e 4.000 altına sattı.

Tablo o sıralar Fontainbleau’daki Sarayda tutuluyordu ve Kral 14. Louis’in periyoduna kadar orada kaldı. Daha sonra Versailles Sarayına taşınan tablo, 1700’lü yıllarda gerçekleşen Fransız İhtilali’nde Louvre müzesine taşındı.

Mona Lisa’nın çalınması, şüpheliler ortasında Picasso bile var:

1911 yılında Mona Lisa, Louvre Müzesinden çalındı. Hatta biraz gerçek dışı gelebilir lakin tabloyu çalan şüpheliler listesinde Pablo Picasso da vardı. 2 yıl boyunca tablonun karaborsada satıldığı ve sonsuza kadar kaybolduğu düşünülüyordu. Fakat 1913 yılında Vincenzo Perugia, tablonun çalınmasında hatalı bulundu.

Perugia, Louvre müzesinde çalışan İtalyan bir hademeydi ve tablonun yapılmaya başlandığı yer olan İtalya’ya ilişkin olduğunu düşündüğü, bu sebeple de çaldığını belirtti. 2 yıl boyunca bu tarihi yapıtı meskeninde bulunduran Perugia, tabloyu 100.000 dolar karşılığında İtalya’nın Floransa kentinde bulunan bir galeriye satmaya çalışırken yakalandı. Böylece tablo Louvre müzesine geri dönmüş oldu.

Yıllar boyunca İtalya hükümeti, bu tarihi kıymeti büyük olan sanat yapıtını İtalya’ya döndürmek için her türlü diplomatik yolu denedi. Hatta George Clooney, The Monuments Man sineması ile birlikte Mona Lisa’nın İtalya’ya geri dönmesi için kampanya bile başlattı. Lakin Fransa hükümeti, yapıtın bir yerden bir yere taşınması için çok kırılgan olduğunu belirterek tabloyu asla iade etmedi.