Bilgisayarlar Neden Rastgele Bir Sayı İddia Edemez?

6 yüzlü bir zarı attığınızda rastgele bir sayının gelme mümkünlüğü %16,6… İki yüzlü bir madeni para da genel olarak talihiniz %50… Bir aralık vermeden aklınızdan sayı tutmanızı istesek yanlışsız bir iddia yapma ihtimalimiz çok çok düşük. Pekala bozuk parayı, zarı ya da akıl oyunlarını bir kenarı bırakıp bilgisayar yazılımlarını, akıllı telefon uygulamalarını kullanırsak ne olur?

Çabucak artık Google’da “zar at” araması yaparak sanal ortamda bahtınızı test edebilirsiniz. Tahminen hangi sayının geleceğini hakikat iddia edemeyeceksiniz, fakat söylememiz gereken bir öteki ayrıntı daha var. Rastgele bir bilgisayar yazılımı ya da uygulama, rastgele sayı belirleyemez. Yani yazılım dünyasında talihe, rastgele olma durumuna yer yoktur. 

Bir müzik uygulamasında müziklerinizi karışık biçimde oynattığınızı düşünün… Maalesef, orada da rastgele denen bir şey yok:

Size rastgele ve karmaşık gelen birden fazla bilgisayar süreci için durum tıpkı. Yazılım, işletim sistemi uygulama farke etmez, bilgisayarlar gerçek hayatın rastgeleliğini taklit edemezler. Onlar için formüller, kurallar aşikardır. Hatta bilgisayarlarda gerçekleşen kusurların da nedeni belirlidir, bu yüzden pek çok yanlışa kod verilmiştir. 

Bilgisayarlar neden kolay bir biçimde zar atışını taklit edemezler?

Bunun en temel nedeni, bilgisayarların programlanma biçimidir. Programlar ise algoritmaları takip eder. Algoritmalar da vazifelerin nasıl yerine getireleceğini söyleyen, daha evvelden belirlenmiş komutlara nazaran hareket eder. Yeryüzündeki en gelişmiş yapay zeka yazılımı için bile durum bunlardan ibarettir. Hatta bir yapay zeka, bir öteki yapay zekayı kodlasa bile işin içine rastgelelik giremez. 

Bilgisayarlar, bir bakıma komutların kölesidir:

Mühendisler ve yazılımcılar, artık neredeyse rastgele sayı üretebilecek kadar gelişmiş sistemleri mümkün kılan birtakım prosedürler geliştirdiler. Gerçekten gelinen noktada bile gerçek hayatın taklidini yapabilen yazılımlar üretilemedi.

O halde bilgisayarlar ve program geliştirenler bizi kandırıyor mu?

Hayır, yalnızca tüm algoritmaların ve bilgisayarlara öğretilen tüm ihtimallerin gerçek hayattaki üzere görünmesini sağlıyorlar. Yani bir bakıma üst seviye gerçekçi grafiklere sahip oyunlar üzere, gerçek ömrü andıran sistemler inşa ediyorlar. Bir öteki deyişle görüntüye bakıp fotoğrafını çiziyorlar.

Bize rastgele görünen sayı dizileri oluşturmak için kimi matematiksel formüller, evvelce belirlenmiş sayı tabloları kullanılıyor. Günümüzdeki bilgisayar algoritmaları o kadar çok ihtimal ve mümkünlük üzerine hesap yapabiliyor ki sonucu varsayım etmek, rastgele bir seçim yapılmadığını kanıtlamak için dedektif üzere çalışmak gerekiyor. Lakin gerçek yol bilinirse bir insan, bilgisayarın ürettiği sonuçların rastgele olmadığını kanıtlayabiliyor. 

Teknoloji dünyasında bir yazılımın rastgele olmadığını kanıtlamak için pek çok şirket çalışıyor. Bu şirketler, bilhassa rakiplerinin yazılımlarını deşifre etmek, gerçek ömrü nasıl taklit ettiğini anlamak üzerine büyük efor gösteriyorlar. Aksine mühendislik formülleriyle rakiplerin yazılımı deşifre edilerek kendi eserlerini geliştiriyorlar.

 – Karışık var mı? + Var. – Yükle:

Rockstar, Ubisoft ya da EA Games üzere oyun şirketlerinin yaptıkları üst seviye oyunları düşünün… Örneğin FIFA’da bilgisayara karşı maç yaptığınızı hayal edin. Tahminen yenilecek, tahminen yeneceksiniz, lakin bilgisayarın yaptıkları asla rastgele olmayacak. Hatta âlâ bir oyuncudan öteye geçip yeterli bir mühendis olursanız, oyunun tüm algoritmalarını çözebilir, bilgileri gidip Konami’ye satabilirsiniz. 

Elbette oyun şirketleri ve teknoloji dünyasındaki bütün küresel üreticiler, kendi algoritmalarını müdafaanın sayısız yolunu buluyor, bunlar için de algoritmalar ve yazılımlar geliştiriyorlar. Artık katman katman biriken algoritmalar sayesinde, yapay zekâ yazılımlarının tahlil edebileceği bilgi yığınları da artıyor. Bu bilgiler, günümüzde petrolden bile daha kıymetli süreç görüyor.

Bilim insanları, kuantum bilgisayarlar ile ihtimallerin ve hesaplama gücünün doruğa çıkması için efor gösteriyor. Google ve IBM üzere şirketler, yalnızca 0 ve 1, var ya da yok, evet ya da hayır ihtimallerinin üzerine çıkan sistemler geliştiriyorlar. Bu sistemler iki ihtimalden daha fazlasını birebir anda hesaplayıp gerçek hayatın rastgele tertibini taklit edebilir mi, vakit gösterecek…