CPU ve GPU Nedir, Ne İşe Fayda?

Hesaplamalar denilince akıllara gelen donanım elbette işlemciler oluyor. Fakat imaj sürece denilince GPU’lar on adım öne çıkıyor. Birinci tasarlandıklarında birbirinden farklı süreçler yapan iki donanım, geçirdikleri geliştirmelerden sonra artık birbirlerine yardım da ediyorlar. Yani artık iki kardeş üzere oldular. Lakin yeniden de vazifeleri çok farklı.

Bu iki işlemcinin ne farkı var sorusu da başları çok kurcalıyor. Aslında iki işlemci ortasındaki farklar çok kolay. En kolay haliyle biri çok güçlü lakin çok taraflı değil, oburu de başkasına nazaran daha yavaş lakin el atmadığı mevzu yok. Gelin evvel CPU ve GPU nedir sorusunu cevaplayalım. Sonra da kolay bir biçimde tam olarak ne iş yaptıklarına ve ne farkları var sorusuna karşılık arayalım.

CPU nedir?

CPU için kullanılan en yaygın tabir, akıllı telefonlarımızın ve bilgisayarlarımızın beyni olduğudur. CPU açılımı ise merkezi süreç ünitesi demek. Bilgisayar ve telefonlarımızdaki bellek, depolama ve hesaplamalar üzere kıymetli süreçler CPU tarafından yapılıyor. Örneğin bilgisayarı başlattığınız andan açılana kadar geçen müddette süreçleri CPU yürütür. Yani bilgisayarın açılmasını sağlar. 

CPU’lar neredeyse tüm donanımı yönetiyor ve işliyor. Buna üstte da bahsettiğimiz üzere depolamada dahil. Bilgisayar başlatma örneğinde, şayet eski bir depolama ünitesine sahipseniz data daha yavaş iletileceğinden açılma mühleti de uzar. Lakin son model bir SSD’ye sahipseniz, işlemciniz bilgileri çok daha süratli işleyiceğinden bilgisayarınız saniyeler içerisinde açılacaktır. Yani CPU’ların yeterli ve süratli çalışması için öteki donanımların da güzel olması gerekiyor. 

GPU nedir?

GPU’lar grafik süreçlerini yapan işlemcilerdir. Yani ekranlarımızda gördüğümüz o mükemmel grafiklerin mimarı GPU. Çok âlâ grafiklere sahip oyunları oynamak için ekran kartı tek başına kâfi sanıyorsanız yanılıyorsunuz. O imajların süratli bir halde işlenip ekrana yanması için GPU olmazsa olmazdır. Esasen bu işlemcilerin ortaya çıkması, yani tasarlanma emeli da aslında büsbütün bu istikamettedir.

GPU’lar merkezi işlemci ünitesinin bilakis ekran kartları içerisinde entegre ediliyor. Yani satın aldığınız ekran kartlarının içinde başka bir işlemci geliyor. Bu işlemcilerin teknolojisi geliştikçe ekran kartı fiyatları da otomatik olarak artıyor. Örneğin NVIDIA, RTX ekran kartları ile yeni bir jenerasyon başlattı. Yeni jenerasyonla birlikte ekran kartı fiyatları da arttı. Son devirde GPU’lar artık hesaplamalar konusunda da kullanılıyor.

GPU ölçekleme nedir?

Bundan 4-5 sene evvel GPU ölçekleme çoğumuzun kullandığı bir özellikti. Örneğin CS: GO’da 1280×960 çözünürlüğünü seçtiğinizde, ekranın birtakım kısımlarında siyah şeritler oluyordu. İşte GPU ölçekleme tam da burada devreye giriyor. Şayet ayarı açarsanız GPU imajları otomatik olarak ekran boyutuna hizalıyor. Bir nevi, ekran çözünürlüğünden daha düşük olan bir manzarayı otomatik boyutlandırıyor. 

Bu ayar gelişen teknoloji ile artık kullanılmıyor. Oyunlar kendi içerisinde bu seçeneği entegre etmiş durumda. Ekran kartlarında da zati bu süreç artık otomatik olarak yapılıyor. Sizin ekstra bir ayar yapmanıza gerek yok. Hatta ekran kartı şoförlerinde, şeritlerle oynamayı seven oyuncular için imgeyi şeritli yapma seçeneği bile geldi. Bu ayara da black bars deniliyor. 

CPU ve GPU ortasındaki farklar neler? 

• Merkezi süreç birimi(CPU), grafik işlemci ünitesine nazaran daha fazla bellek tüketir yahut gerektirir.
• CPU’lar, GPU’lara nazaran daha yavaştır.
• CPU seri komutlar işlemek için uygundur. GPU ise paralel komutlar işlemek için uygundur. 
• CPU düşük gecikmeye kıymet verirken, GPU yüksek randımana odaklanır.

CPU ve GPU ortasındaki farklar aslında epey besbelli. En başta iki işlemciyi ayırmak için GPU’nun çok süratli bir biçimde yüksek çözünürlükteki imaj ve görüntüleri oluşturmak(işleme) için tasarlandığını söyleyebiliriz. GPU’lar birebir anda büyük bir bilgi kümesindeki paralel süreçleri milisaniyeler içerisinde hesaplayabiliyor. Bu sayede saniyeler içerisinde karmaşık 3D grafikleri oluşturuyorlar.

İki işlemci ortasında bariz bir süratli farkı var. GPU’lar imajları milisaniyeler içerisinde işleyip ekranımıza yansıtmak üzere tasarlandılar. Odaklandıkları, yani daha güzel oldukları süreçler çok daha sonlu. CPU’ların ise neredeyse yapmadığı bir iş yok. Hatta yakın bir vakit içerisinde sizin yerinize bilgisayarı açma ve kapama düğmesine bile basabilirler. Bu ağır süreçler nedeniyle işlemci fanı kullanmak da çok kıymetli.

Bir CPU, 10 ile 30 ortasında çok süratli çekirdeğe sahip oluyor. GPU’da ise bu sayı 40.000 civarında olabiliyor. Merkezi süreç ünitesi çekirdekleri çok daha süratli ve zeki olmasına rağmen, ortalarındaki fark GPU’nun yüksek sayıdaki çekirdeğinden kaynaklanıyor. GPU’lar bu sayede CPU’lardan çok daha süratli süreç yapabiliyor. 

Neden CPU yerine GPU kullanmıyoruz?

Aslında bu sorunun yanıtı çok kolay. GPU’lar çok daha süratli olmasına karşın üstte da bahsettiğimiz üzere yalnızca bir alanda çok yeterliler: Grafik bilgilerini işlemek ve tasarlamak. Bu nedenle CPU üzere birçok misyonu birebir anda yapma ihtimali şu an yok. Buradan da ulaşabileceğiniz makalemizde bu mevzuyu çok daha ayrıntılı bir formda ele aldık. Velhasıl bunun için akıllı telefonlar da dahil olmak üzere, bilgisayarları yine tasarlamak gerekiyor.

GPU ve CPU birlikte nasıl çalışıyor?

GPU’lar en başında görüntülerin süratli bir formda işlenme misyonunu CPU’dan aldılar. Lakin grafik işlemcilerinin yüksek data hesaplama suratları, onların farklı süreçler konusunda CPU’ya yardım etmeleri için de kullanılmalarını sağladı. Örneğin karmaşık bir süreç gerektiren programda, bu süreçleri olağanda CPU’nun yapması gerekir. Lakin GPU onun yerine bu süreçleri yaparak bir nevi merkezi süreç ünitesini rahatlatır.

GPU Z ve CPU Z nedir ve nasıl kullanılır?

Şayet bilgisayarınızda bulunan işlemciler ve ekran kartı hakkında bir bilgiye sahip değilseniz bu yazılımları kullanabilirsiniz. Ekran kartı öğrenme, grafik işlemcisi ve merkezi süreç üniteniz hakkında ayrıntılı bilgileri sunan bu yazılımlar, NVIDIA, AMD, ATI ve INTEL ekran kartlarıyla uyumlular. Merkezi işlemciniz ve grafik işlemcinizin modeli, markası ve özelliklerini öğrenebilirsiniz. Dileyenler GPU-Z ve CPU-Z programlarını bilgisayarlarına indirip, kullanabilir.

Bilgisayarımızdaki merkez işlemci ünitesi ve grafik işlemci ünitesinin açıklaması en kolay haliyle bu halde. CPU bilgisayarda beyin vazifesini üstlenirken, GPU ise beynin görme ve manzaraları hesaplama vazifesini üstlenen bir işlemcidir. Ortada beynimiz yorulmasın diye farklı hususlarda hesaplamalara yardım ettiği de oluyor. Şayet başınıza takılan sorular olursa yorumlarda buluşalım 🙂